ماهیان خاویاری ؛ قربانی عدم مدیریت

 ماهان مه رو، فعال محیط زیست:

ماهیان استروژن که به فسیل های زنده جهان معروفند در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار داشته و از سال ۲۰۱۱ به مدت ۵ سال صید آنها ممنوع اعلام شده بود. طی توافق سران پنج کشور حایشه دریای خزر نیز صید ماهیان خاویاری ممنوع بوده و صید به منظور تکثیر توسط سازمان شیلات مستثنی تلقی شده است.اما در سال های اخیر این ماهیان هر چند به تعداد اندک از شیوه های مجاز و غیر مجاز صید می شوند.

نسل ماهیان خاویاری به دلیل دیررس بودن در بلوغ و تولید مثل از آسیب پذیری بالایی برخوردار بوده و از این رو می بایست برای بقای نسل این جانوران ارزشمند برنامه ریزی مناسبی صورت پذیرد

اما با توجه به کاهش چشمگیر ذخایر دریای خزر به دلایلی چون برداشت بی رویه از منابع و انواع آلودگی های آبی وضعیت این گونه روز به روز وخیم تر شده و تا کنون طرح های تکثیر و مولد گیری شیلات ایران نیز موثر واقع نگردیده است.

سازمان شیلات ایران با خرید ماهیانی که توسط تعاونی های صیادی به دام می افتند اقدام به انتقال و تکثیر ماهیان خاویاری میکند که بدلیل عدم استفاده از روش هایی نظیر سزارین ماهیان مولد پس از استحصال خاویار و اسپرم کشته می شوند که این شیوه سنتی آسیبی به مراتب بیشتر به این گونه وارد می سازد چرا که سن بلوغ در این گونه بین ۱۴ تا ۱۶ سال برآورد شده و حذف آنها از طبیعت سیکل انقراض آنان را سرعت می بخشد.

در فهرست جرایم صید و شکار سازمان حفاظت محیط زیست برای ماهیان خاویاری که از طریق صید غیر قانونی کشف شوند مبلغی معادل یکصد میلیون ریال جریمه در نظر گرفته شده است.

اما قانون صید و شکار در ماده ۲۹ امور مربوط به صید در آب‌های دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان را از شمول مسئولیت های سازمان حفاظت محیط زیست خارج دانسته و سازمان شیلات ایران بر حسب مقررات خود نسبت به صید آبزیان سیاست گذاری میکند لذا شایسته است این دو سازمان طی تفاهمی صید ماهیان خاویاری را بطور کامل مطابق معاهدات بین المللی ممنوع اعلام کرده و با ایجاد امنیت در مصب رودخانه ها فرصت باروری طبیعی و تجدید نسل را به ماهیان خاویاری بدهند.
عدم موفقیت شیلات در مولد گیری و تکثیر ماهیان خاویاری و از دست رفتن ماهیان مولد از یک سو و ایراد ماده ۲۹ قانون صید و شکار موجب شده تا صید این ماهیان کماکان صورت پذیرد.

از سویی دیگر در کنار آلودگی و کمبود منابع غذایی بزرگترین عامل تهدید ماهیان خاویاری را می توان به صید غیر مجاز آن مرتبط دانست که ضعف یگان حراست سازمان شیلات در برخورد لازم با متخلفان و همچنین عدم وجود یگان حفاظت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست نیز مزید بر علت شده است.

در خبرها خواندیم که جمعه گذشته یک فیل ماهی با وزن ۲۰۵ کیلوگرم توسط شرکت تعاونی کولاک بندر کیاشهر در استان گیلان صید شد.

گونه فیل ماهی با نام علمی Huso huso که از خانواده تاسماهیان است در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت در رده بحرانی CR طبقه بندی شده است.
این فیلم ماهی نر پس از صید به اسکله بندر کیاشهر منتقل شد و پس از آن متاسفانه بدلیل کمبود امکانات و به ابتدایی ترین شکل ممکن جهت وزن کشی به مرکز چونچنان انتقال یافت که بدلیل ضعف در برنامه ریزی شیلات استان کشته شد!

مدیرکل شیلات گیلان در مصاحبه ای با بیان اینکه “این ماهی خاویاری نر در هر صورت برای فروش گوشت قربانی می شد چرا که اگر به دریا بازگردانده می شد قطعا به دام صیادان غیر مجاز می افتاد و کشتن آن بهترین راهکار بوده” نشان داد که هیچ گونه برنامه حفاظتی در سازمان شیلات برای جلوگیری از صید ماهیان خاویاری و همچنین تکثیر اصولی آن تعریف نشده است.

عدم وجود امکانات برای حمل و نقل ماهیان خاویاری تا مراکز تکثیر را نیز میتوان به این سیاهه اضافه نمود.

اکنون این پرسش مطرح است که سازمان شیلات ایران چه راهبردی برای بقای نسل ماهیان خاویاری داشته و چه زمانی برنامه ریزی و هدف گذاری لازم را جهت احیای نسل فسیل های زنده جهان در دست اقدام دارد ؟

آیا شایسته است که به بهانه تکثیر با شیوه هایی منسوخ گونه های در خطر انقراض را صید و سپس بدلیل عدم امکانات و حتی حمل و نقل اصولی، آنان را به کام مرگ بکشانیم ؟