×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

اخبار ویژه

افزونه جلالی را نصب کنید.  .::.  اخبار منتشر شده : 7 خبر

photo 2019 01 19 21 36 19 - دستاورد بسط توسعه در سازمان مدیریت وبرنامه ریزی گیلان -

ابوالفتح فخرمحمدیان:

هدف از انتشار این سطور چیزی جز بازشناسی وتدقیق در امور مربوط به توسعه و وظایف ذاتی سازمان برنامه وبودجه کشور و به تبع آن سازمان مدیریت وبرنامه ریزی استان گیلان نیست. و سعی خواهد شد به دور از زنده باد و مرده باد های معمول ، در جهت روشنگری ، با بهره گیری تئوریک و علمی از مباحث عجین باشد ،که قضاوت این مهم بر عهده خوانندگان محترم و با ذکاوت خواهد بود.
علت انتخاب عنوان« دستاورد بسط توسعه» از کتاب توسعه یعنی آزادی از آمارتیا سن بهره گرفته شده است که در خصوص مفهوم دستاورد و تفکیک آن از درآمد نکات بنیادینی مطرح نموده ، که در خلال این مقال بدان پرداخته خواهد شد.
در ابتدای امر می بایست برای نیل به درک مشترک وفهم متناسب از مفهوم توسعه به آثار و کتب محققین برجسته ای که در خصوص توسعه قلم فرسایی نموده اند، رجوع نمائیم. که مطالعات اندک نگارنده سطور در این حوزه به چندین کتاب معطوف بوده است که جهت خوانش آن به دوستداران این حوزه پیشنهاد می گردد:
۱-توسعه یعنی آزادی اثر آمارتیا سن ترجمه محمدسعید نوری نائینی ۲-جامعه شناسی تاریخی ایران نفت وتوسعه اقتصادی اثر محمدعلی همایون کاتوزیان ترجمه علیرضا طیب ۳-جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران اثر مصطفی ازکیا ۴-تجدد طلبی و توسعه در ایران معاصر اثر موسی غنی نژاد ۵- مولفه های توسعه اثر محمدباقر نوبخت ۶-توسعه وتضاد اثر فرامرز رفیع پور ۷- عقل در سیاست اثر حسین بشیریه ۸- اقتدارگرایی ایرانی در عهد پهلوی اثر محمود سریع القلم ۹- تجدد ، تجدد ستیزی در ایران اثر عباس میلانی ۱۰-توسعه در مکاتب متعارض اثر احمد ساعی ۱۱- عقلانیت و آینده توسعه یافتگی ایران اثر محمود سریع القلم
ابتدا به مفهوم خود توسعه خواهیم پرداخت: در کتاب جامعه شناسی توسعه وتوسعه نیافتگی روستایی ایران در تشریح توسعه چنین آمده است که:‹‹بطور کلی توسعه جریانی است که در خود تجدید سازمان وسمت گیری متفاوت کل نظام اقتصادی – اجتماعی را به همراه دارد.توسعه علاوه بر بهبود میزان تولید ودرآمد،شامل دگرگونی اساسی در ساختارهای نهادی،اجتماعی- اداری وهمچنین ایستارها و وجه نظر های عمومی مردم است. توسعه در بسیاری موارد حتی عادات و رسوم وعقاید مردم را نیز در بر میگیرد.››
اما نکته مهم و پایه ای که این کتاب بدان اشاره دارد به زعم حقیر در این نکته مهم نهفته است که راز پویایی توسعه در نظریات جدید را شامل نگاه و توجه معطوف به توسعه انسانی در کنار سایر نظرات کلاسیک دانسته است:
«به نظر نسل اول اندیشمندان توسعه، غایت توسعه افزایش درآمد سرانه واقعی و به تبع آن قدرت خرید از طریق رشد تولید ناخالص ملی بود.از این رو نسل مذکور کلید پیشرفت جوامع درحال توسعه را در سرمایه گذاری فیزیکی و افزایش ظرفیت تولید یافتند. اما هنگامی که نتایج مطلوب از سرمایه گذاری ها در جریان برنامه های توسعه اقتصادی در کشورهای جهان سوم به دست نیامد، نسل دوم اندیشمندان توسعه به بررسی دقیق تر از الزامات توسعه پرداختند. دراین میان ،در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه۸۰، مکاتب مختلفی سربرآوردند که از جمله آنها ، مکتب نیازهای اساسی بود که به قول استریتن( Streeten) طلیعه دار مفهوم توسعه انسانی بود.این رویکردهای جدید به تدریج توجه را به سوی مسائلی فراتر از تولید ناخالص ملی جذب کردند و به تدریج اندیشمندان توسعه ضمن فاصله گرفتن از الگوهای کلان وخیال پردازانه، توجه ویژه ای به سطح خرد،توانایی های فردی،بهداشت وآموزش مبذول داشتند.همزمان با این تحول،غایت توسعه نیز به تدریج تغییرکرد وتوجه از رشد درآمد سرانه به رشد کیفی، کاهش فقر،عدالت توزیعی ومباحث دیگر جلب شد.
حدودا در سال ۱۹۹۰ محبوب الحق( اقتصاددان و سیاستمدار پاکستانی که از او به عنوان بنیانگذار گزارش توسعه انسانی سازمان ملل و نیز شاخص توسعه انسانی یاد می‌شود) بحث توسعه انسانی و شاخص توسعه انسانی را معرفی نموده و گزارش توسعه انسانی سازمان ملل را بناد نهاد.این شاخص ،معیارهای امید به زندگی،آموزش وسرانه تولید ناخالص ملی را دربرمیگیرد و از آن سال، برنامه توسعه سازمان ملل متحد بطور سالانه به منظور سنجش و درجه بندی کشورها، این شاخص را منتشر میکند.
درتعریف توسعه انسانی( Human Development Index_HDI) آمده است که: «توسعه انسانی فرآیندگسترش دامنه انتخاب های افراد است » این نظریه را بی شک می توان تحولی در اندیشه توسعه دانست که سبب شد نگاه ها از تمرکز صرف بر تولید ناخالص ملی به سایر موضوعات مانند آموزش،بهداشت، وغیره جلب شود. در این دیدگاه انسان به عنوان محور توسعه تلقی می شود و این محوریت انسان در توسعه را می توان مهمترین دستاورد توسعه انسانی دانست.اما در ادامه می توان از آمارتیا سن نیز بعنوان یکی از افرادی که خوانش جدیدی از مفهوم وغایت توسعه در اذهان پدید آورد،نام برد.
مباحث کتاب توسعه یعنی آزادی ، ناظر بر توانمندی ها وبهبود استحقاقها است. و به اعتقاد او:«بر مبنای این استحقاقها فرد به برخی از توانمندی ها دست می یابد، یعنی توانایی انجام برخی از کارها را به دست می آورد و در به دست آوردن برخی دیگر از استحقاقها شکست می خورد. از این منظر فرآیند توسعه را می توان به عنوان فرآیند گسترش توانمدی های افراد در نظر گرفت.»
به اعتقاد او :«ما نیازمند مفهومی گسترده تر از توسعه هستیم که بر ارتقای زندگی بشر و آزادی ها متمرکز باشد. که او آزادی را هم ابزار برای توسعه می داند وهم متقابلا هدف توسعه وشاخص های آنرا نام می برد: ۱- آزادی های سیاسی آزادی در انتخاب حکومت،آزادی دربیان ومطبوعات ۲-امکانات وتسهیلات اقتصادی امکان استفاده از منابع اقتصادی در تولید ومصرف ومالکیت وآزادی در بازار ۳ فرصت های اجتماعی برخورداری از آموزش وبهداشت ۴-تضمین شفافیت امکان دسترسی همگان به اطلاعات ۵-نظام حمایتی وجود شبکه های تامین اجتماعی برای کمک به مردم در رهایی از فقر وتنگدستی و…»
با دقت در این مباحث معلوم می شود که نظریات جدید در باب توسعه برای تبیین و خوانش جدید از مفهوم توسعه سودمند بوده و همواره ما را از نگاه تک خطی و تحلیل های مکانیکی و نظریه های قدیمی نوسازی فارغ می نماید که اینگلهارت و ولز در بسط نظریه آمرتیا سن از طریق توجه به ارزشها وفرهنگ و توسعه اجتماعی وتغییر فرهنگی کوشیدند.
اما در کتاب مولفه های توسعه اثر دکتر محمدباقر نوبخت نیز به نکته ای مهم که شالوده و پایه های اصلی کتاب نیز می باشد اشاره شده است :« تحقق توسعه در رهین سیاستگذاری سنجیده،برنامه ریزی مناسب ومدیریتی آگاهانه است.»

نگارنده کتاب بدرستی به سه شرط لازم ومهم در خصوص نیل به توسعه اشاره نموده است که مدیریت آگاهانه مستلزم افراد توسعه یافته در جهت اجرای سیاستگذاری های توسعه هستند. در واقع ابتدا باید سازو کار سیاستگذاری سنجیده اندیشه شود و سپس با توجه با آن سیاستگذاری، برنامه ریزی متناسب و در راستای آن ، همپوشانی لازمه را داشته ، ومهمتر از آن دو، به مدیریتی آگاهانه نیاز است که این مدیریت مستلزم نیروی انسانی توسعه یافته می باشد که قبلا در دایره آموزش وپژوهش سهمی داشته ودر فراگیری آن کوشا بوده باشد تا بتواند در نیل هدف غایی توسعه بکوشد.
در کتاب دیگری که تحت عنوان توسعه در مکاتب متعارض اثر دکتر احمد ساعی است در خصوص رویکردهای توسعه چنین آمده است که:
۱- نظریه های که الویت را به عامل فرهنگی می دهند.
۲- نظریه هایی که روی عوامل اقتصادی تاکید بیشتری دارند
۳- نظریه هایی که برای عوامل سیاسی اولویت قائل هستند
۴- نظریه هایی که بر انفکام وتخصص شدن ساختارهای نظام اجتماعی تمرکز می کنند.
در کتاب دیگری که با عنوان عقلانیت وآینده توسعه یافتگی ایران اثر دکتر محمود سریع القلم مطرح است، وی به طور دقیق راجع به پایه های نظری توسعه یافتگی از جمله:۱-نظریه انسجام درونی ۲-اصول ثابت توسعه ۳- نخبگان وتوسعه یافتگی ۴-جایگاه برداشتهای مشترک نخبگان وتوسعه یافتگی ۵-اصول ثابت توسعه سیاسی ۷-فرهنگی علمی وفرهنگ عمومی می پردازد که نوع تقسیمات او حاوی وجه غلیظ حضور انسان و آموزش وفرهنگ در امر توسعه است.
در کتاب دیگری از دکتر محود سریع القلم که با عنوان اقتدارگرایی ایرانی در عهد پهلوی مطرح است ، در خصوص نمودار وزن وثقل برنامه ریزی ها واولویت بندی ها اشاره دارد به این کته که : «هنگامی که سازوکار فعالیت بخش خصوصی فراهم گردد وسپس به موازات آن، مدنیت اجتماعی .قانون گرایی وبوروکراسی توسط دولت وحکومت اعمال گردد،آنگاه سامان سیاسی برای رشد وتوسعه اقتصادی فراهم آمده است.با قدرت یافتن طبقه متوسط وثروتمند شدن جامعه،فرصت وعلاقه مندی برای مدنیت فردی وپذیرش تفاوتها،تحمل دیدگاه های مختلف.فرصت فعالیت مدنی برای همگان.یادگیری.مهارت اجماع سازی و… ایجاد می شود. ثروت جامعه ومدنیت ،زمینه را برای فعالیت ورقابت حزبی به وجود می اورند وجامعه متوجه میشود که برای تداوم کار اقتصادی وتوسعه پایدار ومتوازن ،محتاج رقابت سیاسی است وحکومت وحاکمیت از سامان سیاسی به توسعه سیاسی حرکت میکند.» این نگاه برگرفته از توجه به شاخص های توسعه ای انسان محور است.
تا جایی که این مقال مختصر اجازه می داد بنظر با مفهوم توسعه وتاکید بر توسعه انسانی آشنا شدیم حال به چرایی انتخاب عنوان این سطور می پردازیم که چرا نام دستاورد بسط توسعه بر آن نهاده شد.
در بازشناسی دیدگاه توسعه ارتباط دو واژه باید بررسی و تببیین شود : ۱- درآمد ۲- دستاورد

در دیدگاه اول ،توسعه بدنبال کسب درآمد است به صورت افزایش درآمد ملی یا درآمد سرانه ولی در دیگاه دوم توسعه بدنبال کسب دستاورد است . البته شایان ذکر است که درآمد خود نوعی از دستاورد است ولی تمام آن نیست. دستاورد آن چیزی است که به خودی خود و به دلیل رضایتی که برای همگان ایجاد می کند ارزشمند است.
دستاورد بسط توسعه از رهین آموزش وپژوهش وتوجه به بعد توسعه شاخص های انسانی و توجه معطوف به انسان حاصل میشود که با تاکید بنیادین بر علوم انسانی جنبه های خلاقانه آن شکوفا خواهد شد.
در این بخش به بررسی وظایف ذاتی سازمان برنامه و بودجه کشور وبه تبع آن سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان خواهیم پرداخت:
سازمان برنامه و بودجه کشور دارای وظایف تخصصی است که هدف از ایفای این وظایف در جهت نیل به نضج و توسعه سرمایه های انسانی کشور ومنابع ملی است، که رئوس وظایفش به شرح ذیل می باشد:
۱-راهبری و رصد توسعه کشور۲- انجام مطالعات و بررسی‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور
۳-انجام مطالعات و بررسی‌های علمی برای بهبود نظام‌های برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی۴- تهیه و تنظیم راهبردهای توسعه و برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت ۵- ارائه پیشنهاد خط‌مشی‌ها و سیاست‌های مربوط به بودجه کل کشور به مراجع ذیربط ۶- تهیه و تنظیم بودجه سنواتی و ارائه آن به مراجع ذیربط ۷- نظارت مستمر بر اجرای برنامه‌ها و بودجه و پیشرفت دوره‌ای سالانه آنها و ارائه گزارش‌های لازم ۸- تهیه و تدوین طرح آمایش سرزمینی ۹- ارزیابی عملکرد مدیریت
۱۰-مدیریت، هدایت و راهبری نظام فنی و اجرایی کشور و تشخیص صلاحیت، رتبه‌بندی و ارزشیابی مهندسین مشاور و پیمانکاران در سطح کشور ۱۱- هماهنگی و راهبری روش‌ها و برنامه‌های آماری در چارچوب نظام آماری کشور ۱۲-تهیه نقشه و ارائه اطلاعات مکانی کشور
از رئوس وظایف ذاتی این سازمان و همچنین وجود ساختار سازمانی با حضور معاونت امور علمی،فرهنگی واجتماعی وهمچنین وجود مرکز تخصصی با عنوان مرکز پژوهش های توسعه وآینده نگری که دو وظیفه بنیادین ۱- آموزش و ۲- پژوهش بر عهده آن است اینگونه برمی آید که می بایست توجه این سازمان مهم کشوری که قدمتی طولانی داشته و در دوره ای از تاریخ به انحلال کشانده شده است ،اکنون با توجه بیشتر به اموری که مرتبط با ارتقای شاخص های کیفیت زیست انسانی است به فراخور آن نشست هایی برای شناخت وحل مسائل مبتلابه برگزار نماید.
آنطور که همگان واقفند از زمانیکه در سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان فردی دانشگاهی که عضو هیئت علمی دانشگاه بوده و شالوده اصلی و سرشت وجودی اش با علم ، پژوهش و برنامه ریزی بر مدار بهره گیری از نظریات تخصصی اصحاب علم ودانش و توجه به جنبه های علوم انسانی بوده با در دست گرفتن ابتکار عمل و خلاقیت و نوآوری نوین خویش اقدام به برگزاری سلسله نشست هایی با عنوان توسعه نمود که بطور دقیق و منظم بصورت ماهانه از سوی این سازمان با توجه به وظایفی که در این حوزه برآن محول شده است،انجام پذیرفته که تا به امروز چهل و دومین نشست توسعه نیز برگزار شده است.
این نشست ها که از جمله به رئوس اصلی وکلی توسعه ، اقتصاد،مسایل جامعه شناسی و مبتلا به در کشور و استان می پردازد. با دعوت از اساتید دانشگاهی و صاحب نظردر حوزه های ملی واستانی و بین المللی و بدون توجه به گرایشات تک خطی خاص سیاسی وبا تکیه بر دانش و تخصص حوزه مطالعاتی آنان با پرداختن به موضوعاتی بطور مشخص و دقیق به مداقه در مورد پیرامون مسائلی همچون:
گیلان و چشم اندازه آینده روابط اقتصادی با جمهوری های حاشیه دریای خزر،
توسعه پایدار در چشم انداز جهانی،
برنامه ششم توسعه مفاهیم و فرآیند تدوین،
برنامه ریزی برمحور رقابت پذیری منطقه ای،
تببین اقتصاد مقاومتی و جایگاه آن در برنامه ششم توسعه،پیامد تداوم رکود بر بازار کار ایران،چالش های ساختاری تحقق اقتصاد مقاومتی،الهیات محیط زیست،
معرفی جایکا و عملکرد آن در توسعه پایدار در نقاط مختلف جهان،
برنامه ریزی منطقه ای با رویکرد اقتصاد مقاومتی،
تحلیل ریسک‌های پیشرو کسب و کار با رویکرد بین‌المللی، ملّی و منطقه‌ای
پیش نیازهای فعالیت‌های مولد با تأکید بر شرایط استان گیلان
نقش لجستیک و حمل و نقل چند وجهی در روان‌سازی ترانزیت
کار آفرینی روستایی
امتناع از زمینه
نحوه اتصال بندرانزلی به شبکه ریلی
جای خالی انسان در توسعه
برنامه آمایش سرزمین، میثاق و رهیافتی به سوی توسعه آتی استان گیلان و چندین عنوان دیگر برگزار شده است ،که گزارش دقیق این نشستها بطور عمومی در دسترس همه افراد قرار دارد.

این سلسله نشست ها که عمدتا با سخنرانی استادان وصاحب نظران کشور با حضور مسئولین اجرایی وادرای استان، صاحبنظران ،پژوهشگران ومحققین برگزار میشود در واقع بدل به مجمعی در جهت نیل به تضارب و بسط آرا و اندیشه های توسعه ای در زمینه های مختلف اقتصادی،اجتماعی و مدیریتی در استان گشته است.وهمچنین مفاهمه ومباحثه حضوری افراد مدعو و حاضرین توانسته دید و نگاه جدیدی در حوزه مدیریتی واجرایی وبرنامه ریزی در آینده برای جوانان در جهت افزایش تجارب مدیریتی و آشنایی با مسائل نوین اداری را شامل شود.
ریاست مجموعه سازمان مدیریت با بینش جامعه شناسی و نگاهی توسعه مند با تشکیل این سلسله نشست ها از فضای سازمان مدیریت که یکی از ماموریت ها و وظایف آن پرداختن به مسائل علمی و اندیشه ای در باب مدیریت وبرنامه ریزی است،با بهره گیری از روش و سیاق ریاست محترم سازمان برنامه وبودجه کشور جناب آقای دکتر نوبخت توانسته به نفع بسط اندیشه های مدیریتی،اقتصادی و اجتماعی کمک شایانی نماید.و هدف او از رهگذر برگزاری این نشستها چیزی جز شناخت علمی نسبت به مسائل و حل آن مسئله ها با بهره گیری از هم افزایی و دانایی دوران جمع ومشورت گیری از اصحاب علم نخواهد بود.
برگزاری چنین نشست هایی در باب توسعه و گردآوردن مدیران استانی،شهرستانی و کارکنان این سازمان نه تنها از وقت آنان در خدمت رسانی نمی کاهد بلکه در راستای ارتقای بهره وری و دانش تخصصی در کمک و نیل به توسعه استان با مباحثه و گفتگو نیز می باشد که این مهم نیز جز وظایف ذاتی این سازمان است.
اگر از نگاه درآمدی صرف ونظریات قدیمی توسعه کمی فاصله گرفته و به نگاه استراتژیک ، دستاورد محوری ، ونظریات جدید توسعه با تاکید بر شاخص های توسعه انسانی نظر داشته باشیم درخواهیم یافت که با توجه به شاخص های آموزش وپژوهش و توجه به علوم انسانی در امر خطیر برنامه ریزی و پی ریزی بودجه های فرهنگی،عمرانی و… می توانیم در تسریع امر توسعه کمک شایان توجه ای نماییم.
البته ریاست این سازمان می توانست منفعلانه بنشیند و عافیت طلبی نموده و با عدم برگزاری چنین نشست هایی که محل تضارب آرا است و مسائل مبتلا به خود را دارد، از فضای نقد خویش دور بوده و در سکوت خویش به مدیریت امور بدون پاسخگویی بپردازد ولی دانشگاهی بودن او و نگاه پروسه محورش به مسائل مرتبط با مقوله توسعه او را برآن داشته است تا با طمانینه وپشتوانه علمی در این مسیر توسعه مند گام بردارد و با دعوت از اصحاب رسانه نیز بصورت آشکار در تثبیت و بسط آن بکوشد.
البته می توان در جهت غنای هرچه بیشتر این نشست ها با ارائه راهکارهایی در خصوص افزایش شاخص های توسعه و بهبود مسائل مبتلا به آن، به نقد و گفتگو پرداخت ولی نمی توان دستاوردهای آشکار ونهان این نشست ها را زیر سوال برد و فرض است که در جهت کمک به تداوم این نشست ها همگان با اندوخته ها ودانش والایشان که این استان نیز بزرگترین سرمایه اش سرمایه انسانی علمی و با ذکاوت است،کمک نمائیم.

برچسب ها :

این مطلب بدون برچسب می باشد.

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.