پیامدهای روانشناختی ورزش

انسان آمیزه ای از تن و روان است و تن آدمی به مانند کالبد و چارچوب، این روح و روان را در خود جا داده است. در عصر حاضر یکی از مشکلات اساسی و رایج جوامع بشری، مسئله سلامت روانی افراد برای کارهای معمول خود می باشد که عدم عامل تندرستی معضلات بیشماری را بوجود آورده است. بیان این نکته لازم و ضروریست که انسان ها در طول حیات خود بطور پیوسته با سختی ها و مرارت های خاصی مواجهه هستند و افرادی با این دشواری ها خوب کنار می آیند که مکانیزم های مقابله با آن را خوب بدانند و خودشان را برای چنین موقعیتی آماده و مهیا کرده باشند؛  یکی از این مکانیزم ها، ورزش کردن است. ورزش این پتانسیل را دارد که توان فردی و سازگاری و انطباق آن با شرایط محیطی را افزایش دهد. به همین علت برای رفع برخی ناهنجاری ها توصیه های برای انجام ورزش گردیده است.

بطور تقریبی، در یک دهه گذشته اطلاعات و دانش انسان ها در زمینه ارتباط بین جسم، روان و عملکرد ورزشی گسترش زیادی پیدا کرده است. امروزه، پژوهشگران یکی از کارکردهای ورزش را از منظر آثار روانشناختی آن مورد مداقه قرار می دهند. روانشناسی به معنای مطالعه علمی رفتار و فرایندهای موجود زنده در محیط می باشد و غایت آن کشف آن دسته از عواملی است که بطریقی رفتارها را تحت تاثیر قرار می دهند. به گونه ای که روانشناسان معتقدند که هیجانات روانی از نوع منفی می تواند مولد و موجد بسیاری از بیماری ها باشد. هنگامی که چنین هیجاناتی در انسان مستولی شود به مانند آتشی است که شعله های آن وجود صاحبش را نیز خاکستر خواهد کرد.

تحقیقات و شواهد پژوهشی مبرهن این ادعاست که ورزش و فعالیت بدنی ابزار ارزشمندی برای حفظ سلامت روانی می باشد. از سوی دیگر، ورزش و فعالیت بدنی منظم با اثرگذاری بر میزان ترشح اندروفین ها، نوراپی نفرین، کاتکول آمین ها، سروتونین و سایر انتقال دهنده های عصبی مغز در عملکردهای شناختی و هیجانی مغز مثمرثمر خواهد بود. همچنین در اثر ورزش کردن بصورت منظم، میزان جریان خون در مغز افزایش یافته و منجر به اکسیژن رسانی و تغذیه بهتر نرون های مغز فرد تمرین کننده شده و از انسداد و تنگ شدن عروق مغز جلوگیری می کند که این اثربخشی خود موجب پیشگیری از زوال توانمندهای ذهنی افراد خواهد شد و شاهد بهبود سطح سلامت روانی افراد خواهیم بود.

بنابراین، حضور مرتب در فعالیت های ورزشی و به تبع آن تغییرات زیستی و بیوشیمایی ایجاد شده؛ می تواند بر مولفه های روانشناختی مفید  واقع گردد و افراد را در برابر فشارهای زندگی مقاومتر نماید. برای اجتناب از اطاله کلام و قلم پردازی در ذیل به 10 تاثیر سودمند تمرینات ورزشی بر بُعد روانی اشاره می شود:

• تمرینات ورزشی بصورت منظم احساس شادکامی و شادابی بیشتری را در درازمدت ایجاد می کند.
• تمرینات ورزشی حالات خلقی منفی مانند آشفتگی را در افراد خنثی می کند و منجر به نشاط در زندگی می شود.
• تمرینات ورزشی باعث کاهش افسردگی، تنش و رهایی از دلسردی ها رایج می شود.
• تمرینات ورزشی باعث تعدیل عواطف و کنترل حالاتی مانند پرخاشگری، ترس، ستیز و اضطراب می شود.
• تمرینات ورزشی افکار و احساسات مثبت فرد تمرین کننده را تشویق و تعمیم می دهد.
• تمرینات ورزشی باعث پالایش هیجانات کاذب و از بین بردن نگرانی ها، انزواجویی و یاس ها در فرد ورزش کننده خواهد شد.
• تمرینات ورزشی خستگی جسمانی و ذهنی را در افراد ورزشکار کاهش می دهد.
• تمرینات ورزشی این قابلیت را دارد که فرد تمرین کننده نوعی تجربه مثبت یا حس بهبودی و پیشرفت کیفیت زندگی را در خود مشاهده کند.
• تمرینات ورزشی بخصوص در مکان های طبیعی و نشاط بخش، نقش مهمی در توجه گردانی و دور کردن افکار پریشان از ذهن و کسب آرامش روحی- روانی دارد.
• تمرینات ورزشی در افزایش خلاقیت های فردی مثمرثمر است.

وحید بخشعلی پور( مدرس دانشگاه و پژوهشگر)