در شرایطی که کمتر به راه‌حل‌ها و راهکارهای کاهش ریسک‌های مالیاتی مرتبط با تراکنش‌های بانکی، توجه می‌شود، در این مقاله با نگاهی متفاوت، ضمن تشریح ساده و خلاصه مسائل مالیاتی مرتبط با آن، به بیان راهکارها و توصیه‌های مفید و عملیاتی، برای به حداقل رساندن هزینه‌های مالیاتی مربوط به گردش بانکی اشخاص خواهیم پرداخت.
اولین نکته‌ای که باید در مورد مقررات مالیاتی مرتبط با تراکنش‌های بانکی بدانید، چیست؟
وقتی به اخبار و حواشی قوانین مالیاتی مرتبط با تراکنش‌های بانکی توجه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که تقریباً همه متخصصان، کارشناسان و اشخاصی که در فضای رسانه‌ای حقیقی یا مجازی مانند روزنامه دنیای اقتصاد، در مورد این اخبار اظهارنظر می‌کنند، به دو گروه کلی قابل تقسیم هستند:
گروه اول کسانی هستند که نوک پیکان سخن‌شان، به‌سمت مجری قانون است و در واقع، به بررسی، نقد و تشریح عملکرد سازمان امور مالیاتی در این حیطه، از مرحله صدور بخشنامه‌ها و آیین‌نامه‌ها گرفته تا مراحل ابلاغ، رسیدگی و صدور رأی توسط هیأت‌های حل اختلاف، می‌پردازند.
و گروه دوم، کسانی هستند که مخاطبانشان را مشمولین قانون یا به عبارت بهتر مؤدیان مالیاتی قرار می‌دهند. هدف اصلی این گروه، افزایش آگاهی مالی و مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی جامعه در خصوص این مسأله است. این گروه تلاش می‌کنند که با تشریح و بیان تکالیف، تدابیر و راهکارهای قانونی، حرفه‌ای و کنترلی مختلف، ریسک‌های مالیاتی مرتبط با تراکنش‌های بانکی مؤدیان را کاهش دهند.
بدون شک تقویت، توسعه و ادامه فعالیت هر دو گروه الزامی است. از یک سو، صرف نظر از ابهامات و نواقص دردسرساز موجود در متن قانون، هرگز نمی‌توان فاصله بین آنچه که در قانون آمده و آنچه که در عمل اتفاق می‌افتد را انکار کرد. اداره مالیات هم از این موضوع مستثنی نیست و دقیقاً همینجاست که نقش حیاتی کارشناسان و متخصصین گروه اول در برقراری عدالت مالیاتی هویدا می‌گردد. از سوی دیگر، غالباً این ناآگاهی و عدم اتخاذ تدابیر مالی و حسابداری مناسب از جانب خود مؤدیان است که آن‌ها را به دردسر می‌اندازد. اینجاست که روش‌های علمی و حرفه‌ای، توصیه‌های عملیاتی و پیشنهادات مفید مشاوران و کارشناسان گروه دوم، بسیار راهگشا خواهد بود.
هنگامی که مقالات و اظهارنظرهای هر دو گروه را بررسی و مطالعه می‌کنید، متوجه می‌شوید که اولین نکته‌ای که تقریباً تمامی کارشناسان و مشاوران بر روی آن تأکید دارند و باید در مورد مقررات و ملاحظات مالیاتی مرتبط با تراکنش‌های بانکی بدانید، پاسخ به سؤالی است که ناآگاهی از آن، ریشه‌ی بسیاری از سوءبرداشت‌ها، نگرانی‌ها و حتی رسیدگی‌های نادرست ممیزان مالیاتی است.
آن پرسش این است که «آیا داشتن تراکنش‌های بانکی، به خودی خود شما را مشمول مالیات می‌کند؟». در این مقاله، ابتدا به این سوال پاسخ داده شده و سپس چند نکته و توصیه مهم و کاربردی برای کاهش ریسک‌های مالیاتی مرتبط با تراکنش‌های بانکی ارائه می‌گردد.
آیا داشتن تراکنش‌های بانکی، به خودی خود شما را مشمول مالیات می‌کند؟
قبل از پاسخ به این سوال، این پرسش مطرح می‌شود که به صورت کلی و اساسی، در چه زمانی مشمول مالیات خواهیم شد؟ به عبارت بهتر، پیش‌شرط اصلی مشمول مالیات شدن چیست؟
به‌طور کلی، داشتن و بهره‌مندی از سه چیز، شما را مشمول مالیات می‌کند:
- دارایی و ثروت
- درآمد
- مصرف.
به عبارت بهتر، هر شخص حقیقی یا حقوقی که هر کدام از این سه مورد را داشته باشد، مشمول مالیات خواهد بود. در واقع تمامی قوانین و مقررات موجود، این سه مورد را برای محاسبه مالیات هدف قرار می‌دهند و در اصطلاح، به آن‌ها مأخذ مالیات نیز می‌گویند. پس مالیات شما باید براساس مبلغ دارایی و ثروتتان، درآمدتان و میزانی که از کالاها و خدمات مختلف مصرف می‌کنید، محاسبه شود.
برای مثال، مالیات عملکردی که در هر سال توسط شرکت‌ها و صاحبان مشاغل پرداخت می‌شود، معروف‌ترین مثال از مالیات محاسبه شده براساس میزان درآمد آن‌هاست و یا مالیات ارزش افزوده، شناخته‌شده‌ترین مالیاتی است که براساس میزان مصرف کالاها و خدمات عرضه شده در بازار، محاسبه و پرداخت می‌شود.
اکنون به سوال اصلی خود باز می‌گردیم. آیا تراکنش‌های بانکی، ماهیتاً جزو یکی از این سه مأخذ مالیاتی محسوب می‌شوند؟ پاسخ منفی است. در این صورت، پس چرا برای آن‌ها مقررات مالیاتی وضع شده است؟
در پاسخ باید گفت که گردش و تراکنش‌های بانکی شما، تقریباً مهم‌ترین سرنخی است که سازمان امور مالیاتی را به هر کدام از سه مأخذ محاسبه مالیات شما می‌رساند. به عبارت بهتر، اداره مالیات از گردش بانکی شما به‌عنوان ابزار و وسیله‌ای قدرتمند، برای دستیابی به میزان دارایی، درآمد و مصارف شما استفاده می‌کند. پس همواره به خاطر داشته باشید که هدفِ ممیزان مالیاتی، کشف میزان دارایی‌ها، درآمدها و مصارف شماست و تراکنش‌های بانکی، چیزی جز ابزار آن‌ها در مسیر دستیابی به این هدف نیست.
در گذشته، امکان قانونی و اجرایی رصد و بررسی تراکنش‌های بانکی اشخاص و شرکت‌ها، برای اداره مالیات وجود نداشت اما اکنون همه چیز فراهم است و دستگاه مالیاتی، به اطلاعاتی ارزشمند و حیاتی در این حیطه دسترسی دارد. حالا سوال اینجاست که سازمان امور مالیاتی، چگونه و با چه رویکردی به تراکنش‌های بانکی شما رسیدگی می‌کند؟
سازمان امور مالیاتی، چگونه و با چه رویکردی به تراکنش‌های بانکی شما رسیدگی می‌کند؟
درآمد شما مهم‌ترین مأخذی است که همان‌طور که گفته شد، سازمان امور مالیاتی درصدد کشف آن به عنوان یکی از سه مأخذ محاسبه مالیات، در گردش‌های بانکی است. بنابراین طبیعتاً تمرکز اصلی سازمان، روی مبالغ واریزی به حساب شما خواهد بود. آنچه بسیار اهمیت دارد، رویکردی است که عملاً از جانب اداره مالیات، در رسیدگی به تراکنش‌های بانکی اعمال می‌شود. در این رویکرد، فرض بر این است که هر مبلغ واریزی به حساب بانکی مؤدی، درآمد وی تلقی خواهد شد، مگر اینکه خلاف آن، توسط خود مؤدی اثبات شود.
به عبارت بهتر، این مؤدی است که باید برای اثبات مدعای خویش تلاش کند. گرچه انتقادات زیادی به این رویکرد مطرح است اما عقل حکم می‌کند که صرفاً به امید تغییر و تعدیل رویکرد سازمان امور مالیاتی نباشیم و در شرایطی که تقریباً توپ کاملاً در زمین مؤدیان است، با دست پر و آمادگی کامل، به استقبال رسیدگی‌های مالیاتی آینده برویم. اما سوال اینجاست که چگونه خود را آماده کنیم؟
فراموش نکنید که زبان مورد قبول اداره مالیات، زبان حسابداری است و برای کسب آمادگی کافی در زمان رسیدگی مالیاتی، چاره‌ای جز بهره‌مندی از اصول و راهکارهای حرفه مالی و حسابداری نداریم. در ادامه، چند توصیه و نکته کلیدی با تکیه بر این حرفه، به شما ارائه شده است تا با بکارگیری و بهره‌مندی از آن‌ها، فارغ از رویکرد و عملکرد ممیزان مالیاتی، تا حد زیادی ریسک‌های مالیاتی مرتبط با تراکنش‌های بانکی خود را کاهش دهید و با ایجاد ساختاری حرفه‌ای و مناسب، یک بار برای همیشه، به دغدغه‌های مالیاتی خود در مورد تراکنش‌های بانکی پایان دهید.
هرچه زودتر، حساب‌های بانکی شخصی و تجاری خودتان را تفکیک کنید
در حرفه حسابداری، فرضی وجود دارد که به آن فرض تفکیک شخصیت حسابداری می‌گویند و براساس آن، معاملات و تراکنش‌های شخصی مالک یا مالکان یک کسب و کار، باید کاملاً از تعاملات اقتصادی خودِ آن کسب و کار جدا شوند. عدم رعایت این فرض، به‌خصوص در حسابداری اشخاص حقیقی (صاحبان حرفه و مشاغل و کسب و کارهای شخصی)، مشکلات زیادی را در فرآیند حسابداری آن‌ها بوجود می‌آورد. برای آگاهی بیشتر در مورد این موضوع، کافی است عبارت “شخصیت حسابداری در حسابدار ما” را در گوگل جستجو و روی اولین نتیجه کلیک کنید.
اکنون که مقررات مالیاتی، مؤدیان را ملزم به معرفی حساب یا حساب‌های بانکی تجاری کرده، عملاً رعایت این فرض، به الزامی قانونی هم تبدیل شده است. اگر برای عملیات بانکی شخصی خود، حساب جداگانه داشته باشید، دیگر مجبور نمی‌شوید وقت و انرژی زیادی را برای شناسایی و جداسازی تراکنش‌های شخصی خود و از آن دشوارتر، جمع‌آوری مدارک، اثبات ادعا و قانع کردن ممیز مالیاتی مصرف کنید.
اظهارنامههای مالیاتی را همخوان با تراکنش‌های بانکی تهیه و ارسال کنید
به یاد داشته باشید که بر طبق قانون، سازمان امور مالیاتی در وهله اول، مکلف به رسیدگی و بررسی اظهارنامه‌ها و مدارک ابرازی خود شماست و ابزارهایی نظیر تراکنش‌های بانکی، صرفاً برای کشف مواردی است که هیچ نشانی از ابراز آن‌ها در اظهارنامههای مالیاتی شما وجود ندارد. بنابراین دو اقدام مهم را هرگز فراموش نکنید:
اولاً حتماً تمام اظهارنامه‌ها و گزارشات مالیاتی خود اعم از عملکرد، ارزش افزوده، معاملات فصلی و … را در موعد مقرر تهیه و ارسال کنید. چون در غیر این‌صورت، دست اداره مالیات را برای قضاوت براساس هر مدرک و سند دیگری نظیر گردش بانکی، باز می‌گذارید و عملاً خودتان را از بخش وسیعی از حقوق قانونی که دارید محروم می‌کنید. برای آشنایی بیشتر با اظهارنامه‌ها و تکالیف مالیاتی موجود در ایران، می‌توانید عبارت “آشنایی کلی با مهم ترین نکات مالیاتی ایران در حسابدار ما” را در گوگل جستجو کنید و با کلیک روی اولین نتیجه، بااهمیت‌ترین تکالیف مالیاتی هر کسب و کار را بشناسید.
ثانیاً اظهارنامه‌ها و همه مدارک و گزارشاتی که قصد ابرازشان را به اداره مالیات دارید، همخوان و مطابق با تراکنش‌های بانکی خود تهیه و تنظیم کنید. به عبارت بهتر، هیچ واریز یا برداشتی در گردش بانکی شما موجود نباشد، مگر اینکه بتوان اثر مالی (ترازنامه‌ای یا سود و زیانی) آن را در اظهارنامههای مالیاتی یا مدارک حسابداری پشتوانه‌ای که به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌دهید، پیدا کرد. بنابراین شما به یک سیستم و ساز و کار یکپارچه پردازش و گزارشگری مالی نیازمندید که همه سرنخ‌ها و اطلاعات مالی مرتبط با کسب و کارتان را پیش از آنکه نهادهایی مانند اداره مالیات آن‌ها را بررسی نمایند، موشکافی می‌کند. ناگفته نماند که وجود یک سیستم و ساز و کار منظم مالی و حسابداری در کسب و کار شما، این همخوانی را به طور کامل ایجاد خواهد کرد. در واقع اینجا با یکی دیگر از علل مهم نیاز کسب و کارها به حسابداران و خدمات آن‌ها، مواجه می‌شویم.
برای افزایش دانش مالی و مالیاتی خود به‌عنوان مدیر یا صاحب یک کسب و کارو آشنایی بیشتر با خدماتی که حسابداران به کسب و کارها ارائه می‌دهند، کافیست عبارت “دوره هوش و حواس مالی در حسابدار ما” را در گوگل جستجو کنید و روی اولین نتیجه کلیک نمایید.
دستگاه‌های کارتخوان و درگاه‌های پرداخت اینترنتی خود را در پرونده مالیاتی ثبت و کنترل کنید
هر کسب و کار یا فعالیت اقتصادی، روشی را برای دریافت وجوه از مشتریان خود بر می‌گزیند. دریافت نقدی، واریز به حساب، کارت به کارت، دریافت چک، انتقال وجه از طریق شماره شبا و استفاده از پایانه‌های فروش شامل دستگاه کارتخوان (pos) و درگاه پرداخت اینترنتی، رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین روش‌هایی هستند که برای انتقال وجوه از جانب خریداران به فروشندگان کالا و خدمات، استفاده می‌شوند.
در این میان، دستگاه‌های کارتخوان و درگاه پرداخت اینترنتی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. زیرا از نگاه اداره مالیات، هر حسابی که به آن‌ها متصل است، حساب تجاری تلقی شده و لذا تمام مبالغی که از طریق این دو کانال، به حساب شما واریز می‌شوند، درآمدتان تلقی خواهند شد. به عبارت بهتر اگر در روش‌های دیگر مانند کارت به کارت، شانسی برای اثبات شخصی بودن یا انتقال بین حساب مبالغ واریزی خود داشته باشید، این شانس در مورد واریزی‌های کارتخوان و درگاه، تقریباً وجود ندارد.
فراموش نکنید که به محض دریافت پایانه‌های فروش از شبکه بانکی کشور، اطلاعات اولیه و هویتی شما به صورت خودکار، از جانب بانک مرکزی برای سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود و بلافاصله پرونده مالیاتی شما ایجاد می‌گردد. در این مرحله شما حتماً باید نسبت به ثبت و کنترل پایانه فروش در پرونده مالیاتی خود اقدام کنید.
مستندسازی مدارک مربوط به دریافت‌ها و پرداخت‌های بانکی خود را فراموش نکنید
اسناد و مدارک پشتوانه مرتبط با هر دریافت و پرداختی که در گردش بانکی شما وجود دارد، از ضرورت و حساسیت زیادی برخوردار است. این موضوع را دست‌کم در مورد تراکنش‌های بانکی عمده و بااهمیت موجود در حسابتان رعایت کنید. عدم وجود آرشیو و بایگانی منظم و دقیق، علت اصلی دردسرها و حتی جرائم مالیاتی بسیاری از مؤدیان است.
یکی دیگر از خدمات مفید و ناگفته حسابداران، ایجاد سیستم مدون و حرفه‌ای بایگانی مدارک مالی شرکت‌ها و کسب و کارهاست. در واقع اسناد حسابداری، منابع ارزشمندی هستند که در زمان رسیدگی‌های مالیاتی، نقشی حیاتی را در اثبات ادعاها و دفاعیات شما ایفا می‌کنند.
علاوه بر این، تا جای ممکن از واریز و برداشت‌های بانکی پراکنده و نامنظم اجتناب کنید. برای مثال تلاش کنید مبلغ تمام صورتحساب‌های هزینه و خرید خود را از یک حساب بانکی پرداخت کنید یا اینکه حساب‌های بانکی خود را براساس عملیات کسب و کارتان تقسیم‌بندی نمایید. مثلاً یک یا چند حساب بانکی را به مبالغ وصولی از مشتریان اختصاص دهید و یک یا چند حساب بانکی را برای مبالغ پرداختی خود در نظر بگیرید.
سلام، ممنون بابت این مقاله.
آیا واریز بانکی بابت معاملات خانه یا ماشین هم به عنوان درآمد تلقی میشه؟