مناطق شمالی ایران به‌ویژه استان‌های مازندران و گیلان، به دلیل آب و هوای معتدل و مناظر طبیعی زیبا، همواره به‌عنوان یکی از مقاصد گردشگری محبوب شناخته شده‌اند. اما این حجم انبوه توریست‌ها، تاثیرات زیست‌محیطی قابل توجهی بر این مناطق برجای می‌گذارد که یکی از بزرگترین چالش‌ها، افزایش زباله‌های پلاستیکی است. بطری‌های پت که ما آنها را به عنوان بطری های پلاستیکی میشناسیم، به عنوان یکی از پرمصرف‌ترین و در عین حال آسیب‌زاترین محصولات، به‌ویژه در این مناطق به‌طور گسترده‌ای استفاده میشوند و به‌دلیل تخریب‌پذیری بسیار کند، به یکی از معضلات اصلی محیط زیست این مناطق تبدیل شده‌اند.
بطری‌های پلاستیکی عمدتاً از پلیمر پلی‌اتیلن ترفتالات (PET) ساخته میشوند، که نوعی پلیمر سازنده پلاستیکی سبک و مقاوم است و سپس این پلیمر به صورت قالب های پیش ساخته ی پلاستیکی( پریفرم ) در می آید که این قالب های پلاستیکی پیش ساخته پلیمری که در صنعت تولید بطری های پلاستیکی با عنوان پریفرم شناخته میشوند، پایه سازنده انواع بطری های پلاستیکی در صنایع مختلف بسته بندی و غذای میباشند.
بطری ها به دلیل شفافیت و خاصیت نگهداری مناسب مایعات، به طور گسترده‌ای در صنعت بسته‌بندی استفاده می‌شود و هر روزه هم در زندگی ما استفاده میگردد. اما این بطری ها که پایه سازنده های آن ماده‌ی پلیمری و پلاستیکی است به دلیل عدم تجزیه در محیط زیست به عنوان یک معضل محیطی دهه ها است که با خود باعث الودگی های زیست محیطی و جبران ناپذیری در محیط شده‌اند.
رشد گردشگری و تاثیرات زیست‌محیطی
در سال‌های اخیر، با افزایش تعداد گردشگران داخلی و خارجی به شمال ایران، فشار بر زیرساخت‌های زیست محیطی این مناطق به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. طبق آمارهای منتشرشده توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران، تعداد گردشگران ورودی به استان‌های مازندران و گیلان در طول تعطیلات نوروزی به چند میلیون نفر می‌رسد. این حجم عظیم از گردشگران، بدون شک تاثیرات منفی بر محیط زیست منطقه دارد. تراکم زباله‌ها، تخریب منابع طبیعی، و آلودگی منابع آبی، تنها بخشی از این تاثیرات است که به‌ویژه در فصول پربازدید مشاهده می‌شود.
چالش‌های زیست‌محیطی ناشی از حضور این تعداد زیاد گردشگران، شامل فشار بر جنگل‌ها و مراتع، افزایش بی‌رویه زباله‌ها، و تخریب زیستگاه‌های طبیعی می‌شود. در این میان، زباله‌های پلاستیکی، به‌ویژه بطری های پلاستیکی که در صنعت تولید بطری پلاستیکی و صنایع تولید مصنوعات پلاستیکی به عنوان بطری پت شناخته و تولید میشوند، به‌عنوان یکی از بزرگترین معضلات زیست‌محیطی، اثرات مخربی را بر اکوسیستم‌های حساس این مناطق برجای می‌گذارند. بطری‌های پلاستیکی که توسط گردشگران مصرف میشوند، در بسیاری از موارد به درستی مدیریت نشده و در طبیعت رها میشوند که این مسئله منجر به آلودگی شدید محیط زیست می‌شود.
زباله‌های پلاستیکی در مناطق گردشگری شمال ایران
بطری‌های پلاستیکی، به دلیل سهولت استفاده و قیمت پایین، یکی از پرمصرف‌ترین اقلام در بین گردشگران هستند. در طول تعطیلات، گردشگران از آب‌های بسته‌بندی‌شده و نوشیدنی‌های مختلفی که در بطری‌های پلاستیکی عرضه میشوند، استفاده می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد که در تعطیلات نوروز سال گذشته، تنها در استان مازندران بیش از 500 تن زباله پلاستیکی جمع‌آوری شده است که بخش عمده‌ای از آن را بطری‌های پلاستیکی تشکیل می‌دادند. این زباله‌ها عمدتاً در سواحل، جنگل‌ها و کنار جاده‌ها رها میشوند که علاوه بر آلودگی بصری، مشکلات جدی زیست‌محیطی ایجاد می‌کنند.
مطالعات میدانی نشان می‌دهد که در تعطیلات آخر هفته و مناسبت‌های خاص، حجم زباله‌های پلاستیکی در مناطق گردشگری شمال ایران تا ۴۰ درصد افزایش می‌یابد. همچنین، طبق گزارش‌های محلی، در برخی از سواحل محبوب مانند سواحل محمودآباد و رامسر، به‌طور متوسط روزانه حدود ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ بطری پلاستیکی توسط گردشگران رها می‌شود.
منابع اصلی تولید زباله‌های پلاستیکی توسط توریست‌ها شامل بطری‌های آب، نوشیدنی‌های گازدار، بسته‌بندی‌های مواد غذایی و کیسه‌های پلاستیکی است. مثال‌های موردی در مناطق مختلف شمال ایران نشان می‌دهد که سواحل مازندران و جنگل‌های گیلان به دلیل دسترسی آسان‌تر و محبوبیت بیشتر، بیشترین آلودگی را به خود اختصاص داده‌اند. در این مناطق، تعداد زیادی از بطری‌های پلاستیکی به‌طور غیرمسئولانه توسط گردشگران رها میشوند که این امر منجر به تجمع زباله‌ها و تخریب محیط زیست می‌شود.
طبق گزارش‌های سازمان محیط زیست ایران، در سال ۱۳۹۵، میزان زباله‌های پلاستیکی جمع‌آوری‌شده در مناطق گردشگری شمال ایران در طول تعطیلات نوروزی ۱۳۹۵ حدود ۳۰۰ تن بود. این رقم در سال ۱۴۰۲ به بیش از ۵۰۰ تن افزایش یافته است، که نشان‌دهنده رشد ۶۶ درصدی طی تنها هفت سال است.
گزارش‌های سازمان محیط زیست ایران در سال‌های اخیر به وضوح نشان داده‌اند که میزان زباله‌های پلاستیکی در مناطق گردشگری شمال کشور به طور قابل توجهی افزایش یافته است. در این گزارش‌ها، به تفصیل به تحلیل روند افزایش زباله‌ها، به ویژه بطری‌های پلاستیکی پرداخته شده.
پژوهشی که توسط دانشگاه تهران در سال ۱۳۹۹ انجام شده است، به بررسی آلودگی پلاستیکی در سواحل مازندران پرداخته و نتایج آن نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ درصد زباله‌های جمع‌آوری شده در این مناطق، از جنس پلاستیک بوده‌اند. این نتایج اهمیت مدیریت بهتر پسماندهای پلاستیکی و ضرورت تدوین سیاست‌های محیط‌زیستی موثرتر را نشان می‌دهد.
پیامدهای محیط زیستی زباله‌های پلاستیکی
تاثیرات منفی زباله‌های پلاستیکی بر محیط زیست شمال ایران، چندوجهی است. یکی از تاثیرات اصلی، آسیب به حیات وحش منطقه است. بسیاری از حیوانات، به‌ویژه پرندگان و پستانداران کوچک تحت الشعاع این الودگی‌ها میباشند. این امر می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی برای حیوانات و همچنین انسان‌ها شود و در برخی موارد، مرگ آنها را به دنبال داشته باشد.
تجزیه‌ناپذیری پلاستیک‌ها از دیگر مشکلات مهمی است که باید به آن اشاره کرد. بطری‌های پلاستیکی به دلیل ساختار شیمیایی خاص خود، برای تجزیه شدن به سال‌ها زمان نیاز دارند. این امر باعث می‌شود که زباله‌های پلاستیکی به‌طور بلندمدت در محیط باقی مانده و تاثیرات منفی خود را ادامه دهند. تخریب خاک، کاهش کیفیت آب و آسیب به اکوسیستم‌های طبیعی از جمله پیامدهای این تجزیه‌پذیری کند هستند.
آلودگی منابع آبی یکی دیگر از پیامدهای جدی زباله‌های پلاستیکی است. پلاستیک‌ها، زباله های پلاستیکی و بطری‌های پلاستیکی که در طبیعت رها میشوند، به مرور زمان وارد رودخانه‌ها و دریاها میشوند. این پلاستیک‌ها به دلیل تجزیه‌پذیری بسیار کند خود، برای سال‌ها در محیط و آب باقی مانده و باعث آلودگی شدید منابع زیستی و آبی میشوند. آلودگی آب‌ها نه‌تنها بر حیات آبی تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند سلامت انسان‌ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
نتیجه‌گیری
در نهایت، مسئله زباله‌های پلاستیکی و تاثیرات آن بر محیط زیست شمال ایران، یکی از چالش‌های مهمی است که نیازمند توجه جدی است. افزایش تعداد گردشگران و استفاده بی‌رویه از پلاستیک، منجر به مشکلات زیست‌محیطی گسترده‌ای در این مناطق شده است.
برای مقابله با این مشکل، آموزش و فرهنگ‌سازی، استفاده از جایگزین‌های پایدار، و اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند به کاهش آلودگی و حفظ محیط زیست شمال ایران کمک کنند. با توجه به اهمیت این موضوع، همه افراد و نهادها باید در جهت حفظ و بهبود شرایط زیست‌محیطی این مناطق تلاش کنند. تنها با همکاری و تعهد همگانی می‌توان به آینده‌ای بهتر برای محیط زیست شمال ایران دست یافت.
ثبت دیدگاه