عزاداری های محرم در لاهیجان ۲ شب زودتر از ماه محرم با مراسم سیاه پوشان آغاز می شود، مساجد، بقاع و مکان های مذهبی به شکل های مختلف آراسته و تزئین و مراسم سنتی علم بندی و دستجات سینه زنی و عزاداری تشکیل می شود و علم را با نواری سبز می بندند.
آیین محرم در لاهیجان از تنوع برخوردار است ؛ علاوه بر عزاداری ها و رسم های متنوع در اولین شب علم بندی محرم نیز در روستای شیخان بر لاهیجان همه درب منازل خود را به روی همگان باز می گذارند و در این شب اهالی این روستا بر اساس یک رسم قدیمی مشغول پخت غذا و پذیرایی از مهمانان می شوند.
** شیعیان دیلمی بنیانگذاران آیین عزاداری محرم؛
علیرضا کشور دوست پژوهشگر فرهنگ گیل و دیلم در این باره می گوید: مراسم محرم از زمان صفویه به بعد در ۲ شهر ایران اردبیل و لاهیجان به دلیل داشتن قرابت و خویشاوندی با خاندان صفویه از غلظت و حساسیت بیشتری نسبت به سایر شهرهای ایران برخوردار بوده و باشکوه تر از همه جای ایران برگزار می شده و همچنان این ویژگی در این شهرها حفظ شده است.
وی خاطرنشان کرد: آل بویه که از سرزمین دیلم (لاهیجان، سیاهکل و دیلمان و لنگرود ) برخاستند و خلافت را در بغداد برانداختند ، در دستگاه خلافت شیعه را نفوذ دادند و برای اولین بار مراسم عزاداری محرم را در بغداد نیز برپا کردند و سلسله شیعه صفویه که از نفوذ و قدرت سیاسی و مذهبی بیشتری برخوردار بود، باعث شد این آیین در شهرهای ایران رونق بیشتری بگیرد که لاهیجان یکی از این شهرها بود.
وی یاد آور شد: قبل از صفویه نیز مراسم محرم بصورت کم رنگ تری در لاهیجان وجود داشت ولی در زمان حاکمان کیایی که قلمرو حاکمیت آنها به گیلان بر می گشت و سلسله حاکمان محلی را تشکیل می دادند و با خاندان صفویه نیز قرابت خوشاوندی داشتند، گسترش بیشتری پیدا کرد .
کشور دوست اضافه می کند: لاهیجان پایتخت هزار ساله گیلان است و در زمان این حاکمان مراسم عزاداری حسینی با در هم آمیختگی آیین های کهن ایرانی بویژه در منطقه شرق گیلان فراگیر شد .
**عزاداری در هفت محله معروف لاهیجان؛
پنجمین شب ماه محرم عزاداری و سینه زنی با شروع در محلات لاهیجان که از قدیم به هفت محله معروف بوده ، وارد مرحله تازه ای می شود؛ با دسته گردانی عزاداران طبق رسم دیرین شور و حال دیگری بین مردم لاهیجان پیدا می شود که زیباترین و جذابترین صحنه و اجتماع انسانی در این شهرستان پدید می آید.
سوگواری اباعبدالله حسین (ع) در هفت محله قدیمی و معروف این شهر براساس مقررات و نظم و براساس نوبت های از پیش تعیین شده و به شیوه و روال قدیمی و به همان شکل سال های گذشته برگزار می شود.
این عزاداری های با شکوه و جذاب هر شب در یک محله و اجتماع با حضور همه هیات های مذهبی شهر برگزار می شود که تا هفتمین روز شهادت امام (ع) که مصادف با شب پانزدهم محرم است، بصورت گردشی در محله چهارپادشان به اتمام می رسد.
امیرشهید، شعربافان یا شورامحله، گابنه (مسجد اکبریه ) ، میدان یا چهار پادشاهان، خمیرکلایه ، اردو بازار یا میر شمس الدین، پردسر و کاروانسرابر این هفت محله معروفی هستند که با همان نظم و نوبت سال های دور، سوگواری های محرم با ابهت و شکوه خاصی در آن ها انجام می شود.
یکی از خادمان هیات مذهبی ثارالله مسجد بقعه آقا سید محمد یمنی درباره عزاداری های شهر لاهیجان گفت: طی هفت شب عزاداران و دستجات عزاداری از هفت محل عبور می کنند و هر شب نوبت پذیرایی از عزاداران و سینه زنان بر عهده هیات عزاداری محله ای است که آن شب نوبت دارند.
سید حسن ضیاء حسام افزود: این دستجات از ساعت ۱۰شب در لاهیجان شروع و تا نیمه شب ها در سطح شهر ادامه می یابد که مردم لاهیجان در همراهی با این هیات های عزاداری این شکل از عزداری را می پسندند و دوست دارند.
وی تصریح کرد: هیات های عزاداری شهر لاهیجان فاقد زنجیر هستند و هیات های زنجیرزنی از روستاهای اطراف، هنگام شب به جمع سینه زنان هفت محله می پیوندند تا شکوه بیشتری به عزاداری ببخشند.
حسام اظهار داشت: در هیچ شهری سینه زنی و عزاداری به شلوغی و شکوه شب های لاهیجان نیست و مردم در پای هیات های عزاداری حضور می یابند.
وی خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی های هفت محله لاهیجان این است که بانوان نیز از گذشته های دور با سیاه پوش کردن خود ، دستجات عزاداری مردان در هفت محله را همراهی می کنند.
** چهل منبر؛
مراسم چهل منبر که در نهمین غروب روز ماه محرم ( عصر تاسوعای حسینی) در محله های قدیمی لاهیجان برگزار می شود ، به گفته محققان؛ در جای خود بی مانند است و برگرفته از یک جشن باستانی است که با مراسم عاشورایی پیوند خورده است.
در هنگام غروب دروازه خانه ها بازگذاشته می شود، صندلی ، چهارپایه یا منبری برای گذاردن یک کاسه برنج و جایی برای روشن کردن شمع در کنار دروازه آماده می کنند تا رهگذران پای منبر حاضر شده و شمعی روشن کنند و مقداری برنج بر دارند و یک دانه خرما در ظرف می ریزند و این عمل را در پای چهل منبر چهل خانه تکرار می کنند.
گروهی برای نذر و نیاز و گروه های زیادی از شهرها و روستاهای اطراف برای تماشا می آیند. آیین مذهبی و مردمی چهل منبر لاهیجان از زمان های دور بویژه از زمان صفویه هر سال با شور و حالی معنوی در لاهیجان تکرار می شود و امروز علاوه بر جنبه مذهبی به یکی از جاذبه های گردشگری منطقه نیز تبدیل شده است.
**کرب زنی؛
کرب زنی یکی دیگر از مراسم های عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) و مختص محله شعربافان است که در هفتم محرم این مراسم با به هم کوبیدن دو چوب صورت می گیرد. کرب زن‌ها در حالیکه لباس سیاه به تن دارند پاره چوبی استوانه‌ای شکلی به سنگینی ۴۰۰ تا ۶۰۰ گرم که از میان به دو برابر تقسیم شده و هر پاره تسمه‌ای چرمی بر پیکر خود دارد که در کف دست جای می‌گیرد و با تکه چرمی که به پشت دست بسته می‌شود و دست کرب زن در میان آن قرار می‌گیرد، با حرکات مخصوصی این دو تکه چوب را در زیر پا و پشت سر خود در حالیکه خم و راست می‌شوند، با ضرب آهنگی خاص، یکنواختی به هم می زنند و مرثیه‌ای خاص که توسط مرثیه خوان‌ها خوانده می شود توسط کرب زن ها به هم کوبیده شده و قسمتی از مرثیه را به عنوان جواب مرثیه، تکرار می کنند.
مراسم کرب زنی رسمی باستانی محسوب می شود که در شاهنامه فرودسی هم به آن اشاره شده است.
در کنار برپایی آیین ها و مراسم سوگواری و عزاداری شبانه سینه زنی، زنجیرزنی و تعزیه خوانی در بعضی خانه ها ، تکیه ها و مساجد لاهیجان مجلس مذهبی و روضه خوانی نیز برگزار می شود که در این مجالس علاوه بر پذیرایی سخنرانی و روضه خوانی هم بطور معمول، منظم و سالانه هم دایر است.
محققان و پژوهشگران تاریخ لاهیجان ، ماندگاری و پر رنگ بودن رسم ها و مناسبک محرم در لاهیجان را به دلیل نزدیک بودن این شهر با تمدن باستانی گیلان که در مناطق کوهپایه قرار دارد و پیوند خوردن مراسم مذهبی محرم با آیین ها و رسوم باستانی می دانند.
لاهیجان در ۴۰ کیلومتری شرق مرکز استان گیلان واقع است
ثبت دیدگاه