بازگشت کرونا در چندقدمی جامعه/ شدت بیماری کاهش می یابد

 باشگاه خبرنگاران جوان نوشت؛ حسن رودگری، مدیر پژوهش سازمان نظام پزشکی کشور و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به سوالاتی درباره احتمال وقوع موج جدید کرونا پاسخ داد.

وضعیت شیوع کرونا در جهان چیست و موج جدید کرونا در کدام کشورها شروع شده است؟

دیروز انگلیس به طور واضح شروع موج جدید کرونا با زیرسویه جدید BA.4 و BA.5 را در اخبار علمی خود اعلام کرد؛ به نحوی که دفتر ملی آمار این کشور (ONS) یک افزایش ۴۳ درصدی نسبت به هفته پیش را در برخی نقاط انگلستان اعلام کرد که نگران کننده است. اکنون در انگلیس از هر ۵۰ تست کووید ۱۹ یکی مثبت است و این رقم در اسکاتلند ۱ در ۳۰ و در ایرلند شمالی ۱ در ۴۵ است. آلمان، پرتغال، سوئد و آمریکا نیز از دو هفته پیش آمار افزایش ابتلا به کرونا همراه با افزایش مرگ و میر را در گزارش‌های خود داشته اند.

به تدریج سایر کشورها از جمله چین نیز به این موج جدید گرفتار شده اند؛ تا حدی که قرنطینه جدی در شهرهای بزرگ چین اعمال شد. فعلا هیچ کدام از این کشورها مطمئن نیستند که موج جدید با چه شدتی و برای چه مدتی، مردم و سیستم سلامت کشورشان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. NHS انگلیس اعلام کرد که در حالی که هنوز درگیر کرونا با عوارض طولانی معروف به long covid است، فشار این موج می‌تواند مشکل ساز باشد.

این در زمانی رخ می‌دهد که در انگلستان و در اکثر کشورهای جهان رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی به حداقل خود در ۳۶ ماه اخیر رسیده است و مردم با حسی از امنیت، تقریبا هیچ شیوه‌نامه‌ای را رعایت نمی کنند.

گفته های دانشگاه UCL لندن و همچنین آمار موجود و از جمله آمار ONS و شواهد علمی و اپیدمیولوژیک دیگر همگی حاکی از آن هستند که زیرسویه های BA.4 و BA.5 امیکرون از لحاظ قدرت سرایت بالاتر از سویه اصلی امیکرون بوده و از نظر علائم و شدت بالینی خفیف تر از آن نیستند و این باور غلطی است اگر فکر کنیم که موج جدید در اروپا و آمریکا و چین از دو موج قبلی امیکرون خفیف تر خواهد بود و این احتمال وجود دارد که این موج به سایر کشورها برسد.

حقیقت این است که کرونا کماکان مبتلا می‌کند و جان می ستاند. هرچند واکسیناسیون عمومی به خصوص در کشورهایی که پوشش بالا دارند از شدت بیماری و مرگ و میر کاسته است، اما هنوز تعداد زیادی در جهان هستند که دو دوز ابتدایی و یا دوز بوستر را با پوشش بسیار پایین دریافت کرده‌اند.

در برخی از کشورهای کمتر برخوردار در جهان عده قابل توجهی هنوز واکسن دریافت نکرده‌اند (در برخی کشورها فقط ۱۸ درصد جمعیت یک دوز دریافت کرده اند) که این از نگرانی های جدی سازمان جهانی بهداشت WHO است؛ چون این افراد مستعد تولید سویه های جدیدتر هستند.

طبق آمار روز ۳۱ خرداد وزارت بهداشت، بر اساس اصول اپیدمیولوژیکی، از جمعیت حدود ۸۴ میلیون نفری ایران ۶۴ میلیون نفر یک دوز (۷۶ درصد) و ۵۷ میلیون نفر دو دوز (۶۸ درصد) و تنها ۲۷ میلیون نفر سه دوز واکسن (۳۲ درصد) را دریافت کرده اند.

حال سوال این است که آیا شیوع کرونا می تواند مجدد جهان را تهدید کند؟

باید گفت به درجاتی بله و دلایلی برای آن وجود دارد. نخست این که با توجه به پیدایش سویه سریعتر و ایمنی گریزتر از امیکرون که چندین برابر بیش از امیکرین اصلی از ایمنی واکسن و ایمنی ناشی از ابتلای قبلی می گریزد و در رفتار خود اپیدمی های جدیدی را در کشورهای مختلف رقم زده و در تاریخ ۲۱ ژوئن (۳۱ خرداد) ۲۰۲۲ آمریکا حدود ۲۱۰ هزار ابتلای جدید روزانه دارد که تقریبا دو برابر هفته گذشته و سه برابر دو هفته پیشتر از آن است. در حالی که مرگ و میر روزانه کووید۱۹ نیز در این کشور به ۷۷۰ نفر در همین تاریخ رسیده است. در انگلستان مبتلایان جدید در ۳۱ خرداد حدود ۱۷ هزار نفر هستند که افزایش ۴۰۰۰ نفری نسبت به میانگین هفته پیش دارد. در آلمان نیز یک افزایش حدود ۳۰ هزار نفری می بینیم. چین هم که آمار دقیقی ارائه نمی‌دهد؛ اما از دو هفته پیش در شهرهای بزرگ خود دستورالعمل قرنطینه اعمال کرده است.

آمار روزانه ابتلاء به کرونا در ایران کاهشی است؛ با این وجود آیا احتمال وقوع موج جدید وجود دارد؟ در صورت بروز موج جدید چه کسانی در معرض خطر هستند؟

در ایران آمار روزانه تغییر ندارد که می‌تواند ناشی از کاهش چشمگیر در انجام تست های تشخیصی PCR در سطح اول مراقبت های بهداشتی باشد یا این که هنوز موج جدید به ما نرسیده است. هرچند به صورت تجربی دوباره موارد ابتلا در خانواده دیده می شود، حتی در بین واکسن زده ها.

دوم، کاهش چشمگیر سطح رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در جهان، در کنار سرایت پذیری بالای سویه های BA.4 و BA.5 زمینه ایی برای احتمال رشد سریع در آمار ابتلا است. هرچند امیکرون به لحاظ بالینی از شدت کمتری نسبت به سویه های قبلی کرونا برخوردار است؛ اما کماکان می‌تواند منجر به بستری در بیمارستان و حتی مرگ، به خصوص در گروه های آسیب پذیر همانند افراد با بیماری‌های زمینه ای، نقص ایمنی و سالمند شود.

سوم این که، با گذشت زمان از قدرت ایمنی زایی واکسن ها کاسته می‌شود (برخی واکسن ها درمقابل BA.4 و BA.5 تا ۷ برابر کاهش پس از ۶ ماه نشان می دهند) و این در حالی است که در بسیاری از کشور ها هنوز پوشش دوز سوم خوبی وجود ندارد که از جمله در ایران این پوشش ۳۲ درصد است و در بعضی کشورها حتی پوشش دوز دوم و در تعداد کمتری نیز هنوز پوشش دوز اول به قدر قابل قبول نرسیده که بخش وسیعی از این عدم تعادل در نتیجه توزیع ناعادلانه واکسن در جهان و عدم مشارکت منصفانه کشورهای برخوردار در کمک رسانی به سایرین بوده است.

چهارم این که، در اثر گردش ویروس در بین واکسینه نشده ها و یا افراد با نقص ایمنی و سطح اجتماعی و اقتصادی پایین ممکن است سویه جهش یافته جدیدی که خطرناکتر باشد، بروز کند که این امکان به خصوص در کشورهای آفریقایی بیشتر است.

در شرایط کنونی برای جلوگیری از وقوع موج جدید کرونا چه باید کرد؟

شاید هم اکنون موج جدید در کشور ما نیز در جریان باشد؛ اما نیاز به وحشت نیست چون خوشبختانه فعلا زیر سویه های جدید BA.4 و BA.5 به لحاظ بالینی خطرناک تر از امیکرون نیستند و کماکان واکسن ها ضمن پیشگیری از ابتلا در بخشی از جمعیت، در مقابل شدت بیماری مقاومت دارند و از میزان مرگ و میر به طور چشمگیری در مقابل این سویه می کاهند.

لذا موارد زیر پیشنهاد می شوند:

۱) ادامه تست افراد مشکوک و مبتلا و جست و جو برای کشف سویه جدید، در صورت مشاهده تغییر در میزان شیوع و یا رفتار ویروس
۲) رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در بیمارستان ها، مراکز بهداشت و درمان، ادارات، اجتماعات و مراکز شلوغ و یا در برخورد با افرادی که علائم مشکوک دارند که حداقل آن پوشیدن ماسک و ضدعفونی دست ها و توجه به تهویه هوا است.
۳) اعمال قرنطینه در صورتی که در هر منطقه ای از هر کشور، افزایش ناگهانی شیوع کووید۱۹ دیده شود.
۳) تسریع در پوشش دوز سوم برای جمعیت عمومی و دوز چهارم برای گروه های آسیب پذیر مثل افراد بالای ۵۰ سال و آن هایی که بیماری های زمینه ای دارند.
۴) آگاهی رسانی عمومی دائمی از آخرین وضعیت بر اساس یافته های قابل اعتماد همانند تست های PCR و یا تست های سرولوژیک که البته انواع قابل اعتماد کمی از تست های سرولوژیک در دسترس هستند.
۵) قرنطینه حداقل ۵ روزه برای افراد مبتلا به جهت پیشگیری از گسترش بیشتر بیماری یا به کارگیری تست های سرولوژیک‌ مبتنی بر آنتی بادی برای بازگشت به کار
۶) حفظ هوشیاری و آمادگی نسبی سیستم سلامت و به خصوص کادرهای درمان برای هرگونه بازگشت اپیدمی