حقوق مالکیت معنوی به چه افرادی تعلق می گیرد؟

حقوق مالکیت معنوی شاخه ای از علم حقوق می باشد که به دنبال آن بهره مندی از حمایت های قانونی را برای پدید آورنده اثر مربوطه به دنبال می آورد. حفظ حقوق در آثار هنری و ادبی، ثبت برند بین المللی یا داخلی، نرم افزارها و مواردی این چنینی و همچنین جلوگیری از سوء استفاده سایرین سبب می شود تا متقاضی به فکر ثبت رسمی و قانونی بیافتد. در کشور ایران برای پدید آوردندگان آثار مذکور در شرایطی مزایا و حمایت هایی در نظر گرفته شده است. لازمه بهره مندی از این ها تبعیت از قواعد و قوانین حوزه مربوطه و سپس ثبت آن می باشد.

برای مخترعین نیز طبق قانون، حقوق و تسهیلات متعددی در نظر گرفته شده است اما باید به عنوان زیر مجموعه ای از مالکیت صنعتی مورد بررسی قرار داده شود. در ادامه این مطلب به حقوق مالکیت فکری، دسته بندی های مربوط به آن، مزایای ثبت رسمی و قانونی و مواردی از این قبیل می پردازیم.

حقوق مالکیت فکری و معنوی

حقوق مالکیت فکری در زبان ساده به معنای آن است که شخصی که طبق قانون مالکیت مواردی مانند نرم افزار و مانند آن را که ذکر کردیم داشته باشد، سایرین حق بهره برداری از آن را نخواهند داشت. بهره برداری در اینجا به معنای حق توزیع، تولید، صادرات و مواردی از این قبیل می باشد که در انحصار مالک است. این مورد در تجارت کالا یا خدمات با ثبت برند محقق می شود. قوانین ثبت برند و علامت تجاری محدود به کشور ایران نیست بلکه در سراسر دنیا این قوانین برای حمایت از صاحبان اثر، کالا و خدمات ارائه می گردد.

به عنوان نمونه در حقوق مالکیت فکری، لوح های فشرده یا سی دی های سریال ها خانگی را مثال می زنیم که حق انتشار این ها برای مالک یا پدید آوردنده اثر محفوظ می باشد. به دنبال همین حمایت قانونی، در صورتی که سایت ها با محتوای فیلم و سریال اقدام به انتشار و یا فروش سریال مذکور بدون اتخاذ مجوز از مالک آن نمایند، از مراجع قانونی قابلیت پیگیری وجود دارند. متخلف ممکن است در این شرایط سایت خود را از دست دهد و یا ملزم به پرداخت جریمه های گزاف برای ادامه فعالیت خود شود.

با توجه به قوانین و آئین نامه های اجرایی موجود متقاضیان ثبت اختراع با تداوم در پرداخت هزینه سالانه، به مدت 20 سال می توانند از حمایت های قانونی پس از ثبت استفاده کنند.

نرم افزار ها، آثار ادبی و هنری و علائم تجاری نیز به ترتیب به مدت 30 سال، 50 سال و 10 سال پس از ثبت از حقوق و مزایای ثبت رسمی شان بهره مند خواهند بود. برای حفظ این حقوق پس از دوره های مذکور، متقاضی باید پیش از اتمام مهلت اقدام به پرداخت هزینه قانونی تمدید نماید.

مالکیت معنوی در خصوص برندهای ثبت شده

افراد حقیقی یا شرکت هایی که قصد ارائه محصولات خود را به بازار دارند برای این که تلاش های تجاری آن ها در زمینه معرفی محصول، برند سازی، افزایش شناخت برند و… توسط دیگران قابل استفاده نباشد اقدام به ثبت برند می کنند. در صورتی که این افراد بخواهند در سایر کشور ها نیز فعالیت اقتصادی داشته باشند، نیاز به ثبت برند بین المللی خواهند داشت. ثبت جهانی برند موجب دریافت این حمایت ها در کشوری خاص یا دسته کشورهای عضو پروتکل هایی مثل پروتکل مادرید می گردد.

دسته بندی مالکیت فکری در حقوق ایران

مالکیت فکری همانطور که ذکر کردیم از حقوق انحصاری برای فرد یا افراد پدید آورنده خود سخن می گوید که در جنبه های متعددی قابل بررسی می باشد. این حقوق به صورت اجمالی در یک دسته بندی در دو قسمت حقوق معنوی و حقوق مادی قرار می گیرد که هر یک دایره شمول مختص به خود را دارند.

توجه داشته باشید همانطور که ذکر شد، متقاضی برای بهره مندی از حقوقی که به آن می پردازیم باید اقدام به ثبت نماید.

حقوق معنوی

منظور از حقوق معنوی در مالکیت فکری، نسبت دادن مالکیت یک اثر به شخص یا اشخاص معین است.
به این صورت که نرم افزاری توسط یک شخص ایجاد شد، به انتشار رسید و به طور رسمی و قانونی نیز به ثبت رسید؛ در این وضعیت مالکیت نرم افزار چه در لفظ و غیر آن حتی پس از مرگ وی، به شخص پدید آوردنده نسبت داده می شود نه به اشخاص دیگر.

حقوق مادی

منظور از حقوق مادی بهره برداری از اثر من جمله عرضه، فروش، ذخیره به جهت عرضه، واردات و صادرات و استفاده از آن می باشد. لازم به توجه است که بهره برداری از اختراع، علائم و… به غیر از مالک آن ها الزاماً مشروط به موافقت وی می باشد. پس هرگونه بهره برداری نیز منحصر به مالک یا مالکین اثر است و سایرین نمی توانند به این امور تصدی داشته باشند.

بهره برداری دارای مفاهیم مختلفی است، یعنی می تواند بر حسب مورد دایره شمول گستره تر و یا جزئی تری داشته باشد.
به عنوان نمونه بهره برداری برای طرح صنعتی یعنی ساخت و فروش واردات اقلام حاوی آن.

نکته حائز اهمیت آن است که اشخاص ثالث چه برای نشان دادن تبعیت شان از قوانین مربوطه و چه جلوگیری از سوء تفاهم های احتمالی، برای هر اثری ملزم به انعقاد قرارداد با مالک می باشند.