موضوع مهریه و قوانین مربوط به آن یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل در حوزه خانواده است که همیشه چالش‌های زیادی را برای زوجین به همراه داشته است. طرح جدید اصلاح قانون مهریه که طرح که در ۲۹ مهر اعلام وصول و به تازگی منتشر شده است، با هدف ایجاد تعادل و کاهش مشکلات حقوقی و مالی، به طور جدی به بررسی این مسئله پرداخته است. در ادامه این مقاله پرستو رحیمیان ثابت، وکیل پایه یک دادگستری در حوزه خانواده به بررسی این طرح می‌پردازد.
ضرورت اصلاح قانون مهریه؛ چرا بازنگری در قوانین مهریه ضروری بود؟
مهریه، به عنوان یکی از ارکان مهم ازدواج در ایران، همواره محل بحث‌های جدی در حوزه حقوقی و اجتماعی بوده است. از یک سو، این قانون به عنوان پشتوانه‌ای مالی برای زنان تعریف شده و از سوی دیگر، مشکلاتی نظیر نوسانات اقتصادی و رویه‌های قضایی پیچیده باعث شده تا بسیاری خواستار اصلاح قوانین مرتبط با مهریه باشند.
یکی از مشکلات اصلی قوانین فعلی مهریه، افزایش تعداد زندانیان به دلیل ناتوانی در پرداخت این تعهد مالی است. مردانی که به دلیل شرایط اقتصادی دشوار و نوسانات شدید قیمت طلا و سکه توان پرداخت مهریه را ندارند، با خطر زندان مواجه می‌شوند. این مسئله نه تنها به فروپاشی روابط زناشویی منجر می‌شود، بلکه فشارهای روانی و اقتصادی سنگینی را بر خانواده‌ها و جامعه وارد می‌کند. جلوگیری از زندانی شدن افراد به دلیل عدم توان مالی، از مهم‌ترین اهدافی است که اصلاح قانون مهریه دنبال می‌کند.
از سوی دیگر، عدم شفافیت در نحوه ثبت مهریه یکی از چالش‌های اساسی است. در بسیاری از موارد، مهریه‌ها خارج از سند نکاحیه ثبت می‌شوند، که این امر می‌تواند منجر به اختلافات حقوقی و تضییع حقوق یکی از طرفین شود. اصلاح قانون با هدف الزام به ثبت مهریه در سند رسمی ازدواج، می‌تواند به کاهش چنین اختلافاتی کمک کند.
نوسانات اقتصادی نیز تأثیر بسزایی بر ماهیت و ارزش مهریه داشته است. در سال‌های اخیر، افزایش شدید قیمت طلا و سکه باعث شده تا مهریه‌های تعیین‌شده به مبالغی غیرقابل پرداخت تبدیل شوند. این مسئله نه تنها زوج‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد، بلکه موجب افزایش دعاوی تعدیل اقساط در دادگاه‌ها شده است. اصلاح قوانین مرتبط با مهریه با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی روز، گامی مؤثر برای تعادل‌بخشی به این حوزه است.
همچنین، بار سنگین دعاوی مرتبط با مهریه بر نظام قضایی کشور از دیگر دلایلی است که اصلاح این قانون را ضروری می‌کند. تعداد بالای درخواست‌های تعدیل اقساط و شکایات مرتبط، موجب افزایش فشار بر دادگاه‌ها شده و رسیدگی به سایر پرونده‌ها را با تأخیر مواجه کرده است. با تغییر ساختار قوانین مهریه و ساده‌سازی رویه‌های حقوقی، می‌توان به کاهش این فشار کمک کرد و کارایی نظام قضایی را بهبود بخشید.
در نهایت، اصلاح قوانین مهریه می‌تواند به ایجاد تعادل حقوقی میان زوجین کمک کند. در ساختار فعلی، گاه یکی از طرفین تحت فشارهای قانونی یا اقتصادی ناعادلانه قرار می‌گیرد. قوانین جدید می‌توانند به گونه‌ای طراحی شوند که حقوق زن و مرد به طور متوازن حفظ شود و از بروز تنش‌های غیرضروری در زندگی زناشویی جلوگیری کند.
مهم‌ترین تغییرات در طرح اصلاح قانون مهریه
طرح اصلاح قانون مهریه که اخیراً در مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شده است، تغییرات مهمی را در قوانین مرتبط با مهریه ایجاد می‌کند. این اصلاحات با هدف کاهش مشکلات حقوقی، تعادل‌بخشی به حقوق زوجین، و انطباق قوانین با شرایط اقتصادی روز طراحی شده است. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین تغییرات این طرح می‌پردازیم:
ممنوعیت ثبت مهریه در خارج از سند نکاحیه
یکی از تغییرات کلیدی این طرح، ممنوعیت ثبت مهریه به هر شکلی خارج از سند نکاحیه است. این اقدام با هدف افزایش شفافیت و جلوگیری از اختلافات حقوقی طراحی شده است. در صورت اجرای این قانون، تمامی توافقات مرتبط با مهریه باید به صورت رسمی و در سند ازدواج ثبت شوند تا قابلیت استناد قانونی داشته باشند.
الزام به پرداخت حق‌الثبت مهریه
در این طرح، پرداخت حق‌الثبت مهریه هنگام ثبت عقد ازدواج الزامی شده است. این مبلغ که بر اساس میزان مهریه تعیین می‌شود، از ۱ تا ۲۰ درصد ارزش ریالی مهریه متغیر است. درآمد حاصل از این اقدام برای تأمین جهیزیه خانواده‌های کم‌بضاعت اختصاص خواهد یافت، که یک گام مؤثر در راستای عدالت اجتماعی به شمار می‌آید.
حذف حبس به صرف ارائه دادخواست اعسار
یکی از مهم‌ترین اصلاحات این طرح، جلوگیری از زندانی شدن زوج‌ها به صرف تقدیم دادخواست اعسار در دعاوی مهریه است. طبق این قانون، مردانی که توان مالی پرداخت مهریه را ندارند، تنها در صورت رد دادخواست اعسار یا عدم رعایت شروط تعیین‌شده، با حبس مواجه خواهند شد. این تغییر، نقش مهمی در کاهش فشارهای روانی و اجتماعی ناشی از ناتوانی در پرداخت مهریه دارد.
تسهیل در تعدیل اقساط مهریه
با توجه به نوسانات شدید اقتصادی، در این طرح، فرآیند تعدیل اقساط مهریه ساده‌تر شده است. طبق اصلاحات پیشنهادی، دادگاه‌ها موظف به رسیدگی فوری و خارج از نوبت به درخواست‌های تعدیل اقساط هستند. این تغییر، کمک می‌کند تا مشکلات مالی ناشی از افزایش نرخ سکه و طلا برای زوج‌ها کاهش یابد.
تعیین سقف برای مهریه‌های سنگین
طرح اصلاحی، با تأکید بر تعیین سقف معقول برای مهریه‌های سنگین، تلاش می‌کند تا از افزایش فشار مالی و حقوقی بر زوجین جلوگیری کند. پرداخت حق‌الثبت بر اساس میزان مهریه، به ویژه در مهریه‌های بالا، یکی از ابزارهای اجرایی این هدف است.
چه کسانی از طرح اصلاح قانون مهریه بهره‌مند می‌شوند؟
طرح اصلاح قانون مهریه به گونه‌ای طراحی شده که تمام طرف‌های مرتبط با این موضوع از مزایای آن بهره‌مند شوند. در وهله اول، این اصلاحات به نفع زوجین است، زیرا با ایجاد شفافیت در نحوه ثبت مهریه و الزام به ثبت رسمی آن در سند نکاحیه، حقوق هر دو طرف بهتر تضمین می‌شود. زنان با کاهش پیچیدگی‌های حقوقی، دسترسی سریع‌تر و مطمئن‌تری به حقوق مالی خود خواهند داشت، در حالی که مردان از فشارهای غیرضروری مانند زندانی شدن به صرف ارائه دادخواست اعسار رهایی می‌یابند.
از سوی دیگر، نظام قضایی نیز از این اصلاحات بهره‌مند می‌شود. کاهش حجم دعاوی مرتبط با مهریه و تعدیل اقساط، بار کاری دادگاه‌ها را کم کرده و به افزایش کارآمدی در رسیدگی به پرونده‌ها کمک می‌کند. علاوه بر این، خانواده‌های بی‌بضاعت نیز از درآمد حاصل از حق‌الثبت مهریه که برای تأمین جهیزیه آنها اختصاص داده شده، سود می‌برند. در نهایت، این طرح با ایجاد تعادل حقوقی میان زوجین، نه تنها به کاهش تنش‌های خانوادگی کمک می‌کند، بلکه با تقویت عدالت اجتماعی، تأثیر مثبتی بر کل جامعه خواهد داشت.
جمع‌بندی
طرح اصلاح قانون مهریه به عنوان یک اقدام مؤثر در جهت کاهش چالش‌های حقوقی و مالی، تلاش دارد تا با شفاف‌تر کردن قوانین و فرآیندها، عدالت را در روابط زناشویی برقرار کند. تغییراتی همچون الزام به ثبت مهریه در سند نکاحیه، حذف حبس به صرف ارائه دادخواست اعسار، و تسهیل در تعدیل اقساط مهریه، گامی بزرگ در جهت کاهش فشارهای اقتصادی و روانی بر زوجین است. این اصلاحات نه تنها به بهبود عملکرد نظام قضایی و کاهش تعداد دعاوی مرتبط با مهریه کمک می‌کند، بلکه با تخصیص درآمد حاصل از حق‌الثبت مهریه به خانواده‌های کم‌بضاعت، تأثیر مثبتی بر عدالت اجتماعی دارد.
با این حال، برای جلوگیری از مشکلات احتمالی و تضمین حقوق طرفین، توصیه می‌شود در هنگام ثبت مهریه از مشاوره حقوقی استفاده شود. بهره‌گیری از یک وکیل متخصص خانواده می‌تواند به زوجین کمک کند تا با آگاهی کامل از حقوق و تعهدات خود، تصمیم‌گیری بهتری داشته باشند و از بروز اختلافات آینده پیشگیری کنند.
ثبت دیدگاه