نگاهی جدید به نظریه خلق الساعه

نویسندگان: ایمان صادقی و ایمان صدیقی

نظریه خلق الساعه ابتدا توسط ارسطو مطرح شد که به پیدایش خود به خودی جانداران از ماده بی جان اشاره میکند. در آن زمان دانشمندان زیادی به آن اعتقاد داشتند تا اینکه گروهی دیگر از دانشمندان شروع به آزمایشاتی برای رد آن کردند؛ از قبیل: فرانچسکو ردی، لویی پاستور و دانشمندی به نام ون هلمونت.

این افراد موفق شدند به آزمایشات اولیه که نظریه خلق الساعه بر آن استوار بود ایراد علمی بگیرند و آن را رد کنند اما حقیقتی مهم از چشمان همه آنها پنهان بود، چراکه در آن زمان به علت عدم پیشرفت علم زیست شناسی درک کاملی از حیات نداشتند.

در آزمایش اولیه مشاهده شده بود که اگر تکه ای گوشت را در جایی رها کنیم بعد از مدتی کرم میزند، حتی اگر آن را داخل ظرف در بسته ای قرار بدهیم و مطمئن شویم حشرات در گوشت تخم ریزی نمیکنند.

در نتیجه از ماده بی جان یعنی گوشت، موجود زنده پدید آمده است.

اما بعدا لویی پاستور نشان داد که اگر  علاوه بر گوشت، ظرف و هوای داخل آن کاملا استریل و ضدعفونی شود، گوشت سالم میماند و موجود زنده ای از آن پدید نمی آید. پس اینطور نتیجه گرفت که موجود زنده از گوشت یا ماده بی جان پدید نمی آید، بلکه در آزمایشات قبلی میکروب ها و باکتری ها از ابتدا وجود داشته اند و بعدا در شرایط مساعد، رشد کرده و تولید جانداری بزرگ تر مثل کرم کرده اند.

این نتیجه گیری ها کاملا درست به نظر میرسید و نشان میداد که آزمایش اولیه اشتباه بوده است تا اینکه با پیشرفت علم زیست شناسی و افزایش دانش بشر از نحوه تشکیل حیات بازی دوباره به نفع ارسطو تغییر کرد.

ما معتقدیم که خلق الساعه در آزمایش ایجاد کرم از گوشت خلاصه نمیشود و مساله اصلی پیدایش همان میکروب ها و تک سلولی هاست که به هر حال از ماده بی جان به وجود آمده اند. در آن زمان دانشمندان دانش کافی از حیات میکروسکوپی و دی ان ای نداشتند.

اگر نگاهی دقیق به حیات روی کره زمین بیاندازیم متوجه میشویم همانگونه که یک دانه گیاه رشد میکند و میوه میدهد و به تکامل خود میرسد، سایر جانداران نیز اینگونه هستند. اسپرم همچنان یک دانه که در خاک قرار میگیرد و رشد میکند، در رحم زن قرار میگیرد و رشد میکند.

 مساله اصلی، درک پیچیدگی و سطوح مختلف حیات است.

حیوانات و جانوران سطوح پیشرفته تری از حیات نسبت به گیاهان هستند اما اگر به اندازه کافی عقب برویم دوباره به ایجاد جاندار از ماده بی جان میرسیم.

بدن تمام موجودات زنده از یک باکتری تا یک فیل از عناصر تشکیل شده است. همه عناصر تشکیل دهنده آنها نیز در جدول مندلیف وجود دارند. در این جدول عناصر بی جان، طبقه بندی شده اند. پس این عناصر بی جان بوده اند که تولید باکتری یا فیل کرده اند.

تئوری فرگشت به کمک خلق الساعه نیز آمده است. امروزه دانشمندان پذیرفته اند که حیات مرحله به مرحله پیچیده تر شده و آن را به یک درخت تشبیه کرده اند که شاخه های مختلفی دارد. برخی از شاخه های درخت حیات به یکدیگر نزدیک ترند مانند: سوسمار و کروکودیل و تمساح و برخی از هم دور هستند مانند: فیل و کلاغ. اما جدّ مشترک حیوانات نهایتا به تنه اصلی درخت میرسد یعنی جانداران تک سلولی و ساده ترین اشکال حیات میکروسکوپی که از اعماق اقیانوس ها در چندین میلیون سال پیش تشکیل شده است.

بنابراین فرگشت نیز در تایید خلق الساعه است.

دانشمندان باستانی معتقد بودند که جهان از چهار عنصر آب، خاک، هوا و آتش تشکیل شده است. این دیدگاه اگرچه ساده به نظر میرسد اما هیچگاه به طور کامل رد نشد چون این چهار عنصر میتوانند نماد مایعات، جامدات، گازها و پلاسما باشند و دقیقا جهان ما نیز از این چهار نوع عنصر تشکیل شده است.

عناصر هرچه که باشند چه مایع و چه جامد یا گاز به هرحال از ذرات کوچکتری به نام مولکول و اتم تشکیل شده اند. جانداران نیز همینگونه اند و یک کرم از چیز متفاوت و ناشناخته ای تشکیل نشده است. پس در واقع تفاوت خاصی بین یک کرم و یک ماده بی جان از نظر مواد تشکیل دهنده وجود ندارد.

بنابراین نتیجه میگیریم دیدگاهی که در آن زمان مخالفان خلق الساعه از جمله پاستور داشتند به این خاطر بود که آنها به حیات نگاه واقع بینانه ای نداشتند و نمیدانستند عناصر تشکیل دهنده یک جاندار با یک ماده بی جان یکیست.

زمان فاکتور مهم دیگریست که باید در مقوله حیات گنجانده شود. عاملی که دانشمندان جدیدتر مانند استیون هاوکینگ به آن اشاره کردند اما دانشمندان قدیمی که منکر خلق الساعه بودند، هیچ توجهی به آن نداشتند.

این گذر زمان است که منجر به پیچیدگی های حیات شده است. به عنوان مثال در عصر یخبندان، سگ های امروزی وجود نداشتند و گونه ای نسبتا جدید محسوب میشوند.

شیرها، فیل ها، مرغ و خروس و بسیاری از حیوانات امروزی اجداد متفاوت دیگری داشته اند و گذر زمان باعث پیدایش این گونه های متفاوت شده است.

کاملا روشن است که اگر زمان وجود نداشته باشد حیات شکل نمیگیرد و پیچیده و پیچیده تر نمیشود.

پس زمان، عاملی برای حیات بوده و باعث میشود که حیات از ماده بی جان شکل بگیرد اما این روند، نیازمند وقت بسیار است تا عناصر سازنده به شکل درستی در کنار هم قرار بگیرند. همانطور که میلیون ها سال طول کشید تا حیات به شکل امروزی پدید آمد.

منابع:

• کتاب منشاء انواع، نوشته: چارلز داروین
• کتاب علوم زیستی سال اول دبیرستان
• کتاب پاسخ های کوتاه به سوالات بزرگ، نوشته: استیون هاوکینگ
• مستند Cosmos: A Spacetime Odyssey نیل دگراس تایسون