مروری بر آمار سفرهای نوروزی در گیلان

رضا زمانی

کارشناس محیط زیست و مدرس دانشگاه

تعطیلات نوروزی امسال هم علیرغم وجود همه مشکلات معیشتی و به رغم رکود اقتصادی و حتی کاهش اقلام ضروری در سبد خانوار ایرانی (مانند مصرف لبنیات) همچنان با ثبت ۷۴ میلیون نفر اقامت و ۱۳۲ میلیون نفر بازدید از جاذبه های گردشگری شاهد رشد ۲۰ درصدی سفرهای داخلی ایرانیان در ایام تعطیلات نوروز بود (۱) و علیرغم افزایش تعرفه سفرهای خارجی و نوسانات نرخ ارز نه تنها هیچ نشانی از کاهش اقبال ایرانیان به مسافرت های خارجی نبودیم بلکه با رشد ۵/۲۷ درصدی (۲) مسافران خروجی از مرزهای زمینی شاهد افزایش این سفرها بودیم تا جایی که در برخی موارد باعث اعلام قدردانی میزبان (شهردار وان) از میهمانانی شد که نه تنها کلیه هتل ها و میهمانپذیرهای این شهر کوچک مرزی را پر کردند بلکه واحدهای مسکونی شهروندان آن نیز در اختیار میهمانان قرار گرفت تا هموطنان ما باعث رونق اقتصادی این شهر مرزی گردند به هر حال علت سفرهای نوروزی ایرانیان هر چه باشد واقعیت این است که ما هر ساله شاهد رشد حدود ۲۰ درصدی این پدیده هستیم . اما آمارها چه در سطح ملی و چه در سطح استانی تفاوتهایی با سالهای گذشته داشته که میتوان جهت برنامه ریزی های بهتر مورد بررسی قرار گیرد .

در سطح ملی به ترتیب سه استان مازندران ، گیلان و بوشهر شاهد بیشترین مسافر ورودی بودند و در رتبه های بعدی هرمزگان ، خوزستان ، فارس و خراسان رضوی (۳) قرار گرفتند . مازندران در ۴ سال اخیر همواره در صدر استانهای دارای بیشترین گردشگری است . اما آمار امسال شاهد جهش بوشهر در میان سه استان اول بود که میزان اقامت در شب مسافران نوروزی از شش میلیون و یکصد هزار نفر به هفت میلیون و چهارصد هزار نفر اقامت رسید (۴) که شاید بدلیل کاهش گردشگری در خوزستان بعلت ریزگردها و اقبال مسافرین نوروزی به جنوب بدلیل آب و هوای مناسب در این ایام یا برنامه ریزی مناسب و یا حتی افزایش گردشگری دریایی در سال ۹۷ و رکورد ۳ میلیونی آن باشد (۵) .

از نکات قابل توجه در آمار امسال قرار نگرفتن استان اصفهان بعنوان یکی از قطبهای مهم گردشگری در ۷ استان برتر گردشگری بود بی تردید یکی از دلایل عمده کاهش گردشگری در اصفهان را میتوان به خشک شدن زاینده رود مرتبط دانست و این موضوع نشان میدهد که بحران های زیست محیطی تا چه اندازه میتواند بر کاهش رونق گردشگری موثر باشد . از جمله موارد دیگر در آمار امسال کاهش گردشگری – زیارتی و ورودی ها به استان خراسان رضوی بود که بر خلاف سالهای ۹۵ و ۹۶ این استان در بین سه استان اول جا نداشت .

نگاهی اجمالی به آمار گردشگران ورودی به داخل استان گیلان

در نوروز ۹۷ یک میلیون و هفتصد و سیزده هزار خودرو به این استان سفر کردند و شاهد هشت میلیون و نهصد و هفتاد و یک هزار نفر شب اقامت گردشگران در گیلان بودیم که در مقایسه با زمان مشابه در سال قبل ۲۶ درصد افزایش یافت (۶) .

در آمار گردشگران ورودی به داخل استان گیلان (پیوست ۱) با توجه به مجموع بازدید کنندگان از جاذبه های گردشگری از تاریخ ۲۵/۱۲/۹۶ تا تاریخ ۱۵/۱/۹۷ شهرستان فومن با ۸۴۸،۰۷۸ نفر بازدید در رتبه نخست و منطقه ازاد انزلی با ۷۱۰،۷۳۳ نفر بازدید در رتبه دوم و شهرستان لاهیجان با ۲۹۴،۰۸۰ نفر بازدید در رتبه سوم بازدید قرار داشتند .

شهرستان فومن با توجه به دارا بودن جاذبه های گردشگری مانند ماسوله و قلعه رودخان توانسته است شاهد بیشترین بازدید کننده در شهرهای استان باشد اما نکته بسیار مهم نبود زیرساختهای مناسب برای ورود این تعداد گردشگر در شهرستان فومن است به گفته یکی از فعالان گردشگری این شهرستان پس از تکمیل شدن کلیه ظرفیتهای اقامتی شهرستان و حتی سالنهای ورزشی برخی از مسافرین با پرداخت مبالغ حتی در انبارها و جایگاههای غیر مسکونی اسکان داده شده اند . نکته دوم ظرفیت برد هر منطقه است در حالی که در برخی روزهای عید مناطقی مانند قلعه رودخان و یا ماسوله شاهد حضور روزانه تا ۶ هزار خودرو بوده است که با ظرفیت این مناطق به هیچ وجه همخوانی نداشته و در دراز مدت حاصلی جز تخریب ندارد .

رتبه دوم در آمار بازدید کنندگان استان مربوط به منطقه آزاد انزلی است که شاهد افزایش ۵۴ درصدی تعداد گردشگران ورودی بوده است (۷) طی چند سال گذشته با ایجاد یک حداقل زیرساخت توانسته است شاهد جذب گردشگران فراوان ورودی در استان باشد که علاوه بر جاذبه مراکز خرید از شرایط قرارگیری در حاشیه ساحل دریای خزر و نیز برگزاری جشنوارهها و برنامه های فرهنگی برخوردار بوده است و نشان میدهد که گیلان دارای ظرفیت ایجاد مراکز بزرگ خرید و برندهای اصلی پوشاک برای جذب گردشگران میباشد  .

اما رتبه سوم در بازدید کنندگان استان مربوط به شهرستان لاهیجان است که با فاصله معنادار و کاهش ناگهانی بیش از ۴۰۰ هزار نفری از رتبه دوم قرار دارد که نشان میدهد که شهرستان لاهیجان علیرغم دارا بودن جاذبه های فراوان طبیعی و پایگاه سنتی گردشگری گیلان برنامه ریزی مناسبی جهت جذب گردشگران ندارد .

در پائین جدول نیز دو شهرستان صومعه سرا و رودبار در رتبه های ۱۶ و ۱۷ قرار دارند . شهرستان رودبار  با توجه به اینکه یکی از مبادی ورودی عمده گردشگری استان میباشد .و علیرغم دارا بودن جاذبه های طبیعی فراوان و حتی تپه های باستانی مانند مارلیک از سبد گردشگران ورودی به غیر از واحدهای تجاری ورودی آن تقریبأ بی بهره است و همچنین شهرستان صومعه سرا نیز با توجه به همجواری با شهرستان فومن که میبایست خواه ناخواه بخشی از سرریز گردشگری را جذب نماید و حتی با دارا بودن جاذبه های منحصر بفرد مانند وجود بخشی بزرگی از تالاب انزلی در این شهرستان ، پناهگاه حیات وحش سلکه و اسکله قایقرانی سیاهدرویشان هنوز نتوانسته است برنامه مناسبی برای جذب گردشگران داشته باشد .

اما در آمار شهرهای دارای بیشترین اقامت در استان گیلان (پیوست ۲) شهر رشت با ۲۴۸،۵۹۹ نفر اقامت دارای بیشترین و انزلی با ۱۶۶،۱۶۵ نفر اقامت در رتبه دوم و آستارا با ۹۹۲،۷۰۸ نفر اقامت در رتبه سوم و رودسر با ۹۰۰،۰۱۶ نفر اقامت در رتبه چهارم و بالاخره لاهیجان با ۸۴۳،۹۵۴ نفر اقامت در رتبه پنجم بیشترین اقامت در استان قرار دارند .

از جمله نکات قابل توجه اینکه بین شهرهای اقامتی و نیز مراکز با بیشترین بازدید تناسبی وجود ندارد که نشان میدهد در صورت ایجاد جاذبه های مناسب گردشگری در شهری مانند رشت (البته بغیر از رستورانها) قابلیت توسعه گردشگری شهری وجود دارد .

منطقه آزاد انزلی هم با توجه به رتبه دوم بازدید کنندگان استان ، در خصوص اقامت مسافر در جایگاه ۱۵ با ۹۶،۹۹۰ نفر قرار گرفته است .

در رتبه های ۱۶ و ۱۷ در خصوص اقامت نیز باز هم رودبار و صومعه سرا قرار دارند ، اما نکته آخر و مهم بعنوان یک فعال زیست محیطی اگر این هشت میلیون و نهصد و هفتاد و یک هزار نفر فقط به مدت ۳ شب در استان حضور داشته اند بیش از ۲۶،۹۱۳ تن زباله در استان تولید و وارد طبیعت گردیده است . اینها بغیر از تولید پسآب ، سوختن دهها هکتار از اراضی جنگلی در شفت و … بدلیل آتش افروختن گردشگران در مناطق جنگلی بوده است که باید از نگاه اقتصاد محیط زیست و حسابرسی طبیعت مورد بررسی قرار گیرد که آیا گردشگری پر حجم کمی و با هزینه کرد پائین گردشگران ورودی برای اکوسیستم شکننده گیلان مفید است یا حداقل در مناطقی از استان باید سیاستگزاریهای گردشگری بر مبنای گردشگری کیفی با تعداد و حجم پائین و هزینه کرد بالا باشد گرچه هنوز آمارهای لازم در خصوص میزان هزینه کرد گردشگران ورودی ، میزان ماندگاری ،بیشترین استانهای گردشگر فرصت به گیلان مشخص نیست .

منابع :

• باشگاه خبرنگاران جوان (مونسان ، ریاست سازمان میراث و گردشگری)
• باشگاه خبرنگاران جوان (مونسان ، ریاست سازمان میراث و گردشگری)
• تابناک ، محب خدائی (معاون گردشگری سازمان میراث و گردشگری)
• ایرنا ، محمد ابراهیم فروزانی (مدیر کل میراث و گردشگری بوشهر)
• پایگاه اطلاع رسانی سازمان بنادر و دریانوردی
• پایگاه اطلاع رسانی میراث آریا ، رضا علیزاده (مدیر کل میراث و گردشگری گیلان)
• گیل نگاه ، ستاد خدمات سفر