ثبت اختراع چیست؟

ثبت اختراع به معنای ثبت محصول و یا فرایندی است که جدید و نوین بوده و در راستای رفع مشکل خاصی ایجاد می‌شود. در واقع با ثبت اختراع انجام کاری به سهولت انجام می شود و یا نیاز خاصی را برطرف می کند. به طور کلی برای ثبت اختراع، سه معیار بسیار مهم خلاقیت، تازگی و راهگشایی را در نظر گرفته و نسبت به آن‌ها حق امتیاز اعطا داده می‌شود. طبق تعریف سازمان جهانی پتنت، حق ثبت اختراع کاملا انحصاری بوده و به مخترع و یا نماینده قانونی از سوی کشور مورد تقاضا اعطا خواهد شد.

سه معیار مهم در ثبت اختراع

طبق تعریف سازمان جهانی ثبت اختراعات، زمانی حق امتیاز و پتنت به مخترع اعطا می‌شود. محصول و یا فرایند اختراع شده، باید معیارهای زیر را شامل باشد:

دارای نوآوری و خلاقیت (inventiveness)باشد:

اختراع باید تازگی (novelty) داشته باشد:

 از دیگر معیارهایی که از سوی دولت‌ها و سازمان جهانی ثبت اختراعات برای درخواست کننده ثبت اختراع در نظر گرفته می‌شود؛ تازگی و نوین بودن آن است. آن چیزی که مخترع، با نوآوری و خلاقیت ایجاد کرده به هیچ عنوان نباید توسط شخص دیگری از قبل ایجاد شده باشد. در غیر این صورت حق امتیاز به درخواست کننده اعطا نمی‌شود. در اصطلاح تخصصی تر باید اختراع مورد نظر، ابتکاری باشد و تا آن زمانی که بیان می‌شود؛ در حال استفاده نباشد.

از دیگر ویژگی‌های یک اختراع ابتکاری این است که با توجه به مجموعه اطلاعات و دانش موجود و مهارت‌های معمولی، از سوی اعطا کنندگان، قابل پیش بینی نباشد. شایان ذکر است که این معیار بعد از احراز جدید و نوین بودن مطرح و بررسی می‌شود.

اختراع باید سودمند (utility) باشد:

سودمندی از دیگر معیارهایی است که از سوی دولت‌ها و سازمان جهانی ثبت برند ، نسبت به درخواست اختراع کننده مد نظر قرار می‌دهند. این بدان معنی است که باید محصول و یا فرایند اختراع شده، بتواند مشکلی را حل و یا نیاز خاصی را برطرف نماید. البته در منابع به جای نام سودمندی از کاربردی صنعتی تلقی شده است.

این بدان معنی است که اختراع بایستی کاملا کاربردی بوده و در رشته‌ای از صنعت قابل ساخت و همچنین قابل استفاده باشد. در واقع اختراع باید در صنعت مورد نظر قابل پیاده سازی باشد. در غیر این صورت حتی با وجود نوآوری و نوین بودن اگر با صنایع ملی و یا جهانی مطابقت نداشته باشد؛ عملا بیهوده خواهد بود. به طور کلی اختراع باید کاربرد عملی داشته باشد. اگر صرفاً، در قالب تئوری ایجاد شده باشد؛ هرگز حق امتیاز به آن داده نمی‌شود.

قابل ذکر است که در برخی کشورها معیار اول و دوم را با هم در نظر می‌گیرند. ولی بر اساس موافقتنامه تریپس، این دو معیار با هم تفاوت داشته و سطح آن‌ها به طور مجزا تعیین می‌شود. به طور مثال میزان سطح نوآوری را از نظر ملی و یا جهانی بودن در نظر می‌گیرند. همچنین میزان تازگی را نسبت به تکنولوژی‌ها و فناوری های هر کشور، بررسی می‌کنند. با این تفاسیر می‌توان گفت که تازگی و نوآوری دو معیار کاملا متفاوتی است که سطح بندی مختلفی دارد.

اگر بخواهیم معیارهای یک اختراع قابل ثبت را خلاصه کنیم باید بگوییم که محصول و یا فرایند کشف و اختراع شده؛ باید جدید، ابتکاری و کاربردی باشد. این سه معیار مهم طبق همین ترتیب درج شده، از سوی اعطا کنندگان حق امتیاز پتنت، بررسی خواهد شد.

حق پتنت چیست؟

حق پتنت (Patent) در اصل به معنای حق ثبت اختراع است که از سوی یک دولت به اختراع کننده محصول و یا فرایند؛ اعطا می‌گردد. به واسطه حق پتنتی که به مخترع داده می‌شود؛ امکان ساخت، فروش و بهره‌برداری از آن چیزی که به طور رسمی ثبت نموده؛ برای او فراهم می‌شود. قابل ذکر است که حق پتنت یا همان حق ثبت اختراع، دارای یک مدت زمانی مشخصی است. عموما این حق به مدت بیست سال به فرد اختراع کننده داده می‌شود. البته اگر افرادی به صورت مشترک محصول و یا فرایندی را اختراع کرده باشند، حقوق ناشی حق پتنت، مشترکا به همه‌ی آنان تعلق خواهد گرفت.

انواع حق امتیاز از سوی سازمان ثبت اختراع

طبق نوشته‌ها شاید تا کنون با انواع اختراعات و حق امتیاز آشنا شده باشید. همانطور که خواندید؛ انواع حق امتیاز را می‌توان به دو دسته محصول و فرایند تقسیم نمود. در ادامه با این دو نوع حق امتیاز بیشتر آشنا خواهیم شد.

منظور از حق امتیاز محصول چیست؟

اگر اختراع کننده، محصولی را اختراع کند؛ با اعطای حق امتیاز محصول قادر به فروش، و استفاده آن در سطح ملی و یا جهانی خواهد بود.

منظور از حق امتیاز فرایند چیست؟

اگر اختراع کننده، روش راهبردی و فرایندی نوین، کارساز و خلاقی را اختراع کند؛ به واسطه حق امتیاز فرایند؛ قادر به استفاده از آن روش جهت رفع مشکلات و نیازهای جامعه، سازمان، دولت و … خواهد بود.

به طور کلی دارنده امتیاز محصول و یا فرایند، این حق را دارد که تصمیم بگیرد چه کسی قادر به بهره برداری و استفاده از آن می باشد. همچنین اختراع کننده می‌تواند حق امتیاز خود را به افراد دیگر واگذار کند و تحت لیسانس خود قرار دهد. علاوه بر این مخترع، با داشت حق امتیاز پتنت، برای فروش کامل محصول و یا فرایند خود کاملا آزاد است. یعنی خریدار حق امتیاز، در سازمان جهانی ثبت اختراعات دارنده‌ی حق امتیاز شده؛ بدون آنکه اسمی از مخترع کننده اولیه در میان باشد.

مدت زمان حمایت از حق امتیاز

مدت زمان حمایت از حق امتیاز اختراع کننده، به مدت بیست سال است. قابل ذکر است که مخترع برای تمدید حمایت از حق امتیاز باید سالانه هزینه‌ای را پرداخت کند. بعد از گذشت بیست سال حقوق اختراع کاملا در اختیار عموم گذاشته می‌شود. با این تفاسیر یعنی دارنده حق ثبت اختراع، دیگر دارای هیچ اختیاراتی نبود و کلیه حقوق اختراع خود را از دست می‌دهد و هر شخصی می تواند از آن بهره برداری کند. همچنین در صورت دیرکرد اقساط تمدید حق ثبت اختراع، سازمان ملی و یا جهانی مبلغی را به عنوان جریمه برای اختراع کننده در نظر می‌گیرد. پس با این حساب باید سعی کرد که اقساط خود را قبل از اتمام مدت اعتبار واریز نمود.

منبع : افق نیکان