با اکران فیلم سینمایی دشمن Enemy محصول سال ۲۰۱۳ کشورهای کانادا و اسپانیا، یکی از سردمداران ژانر ابزورد Absurd به جهانیان معرفی شد. ایدۀ عجیب و متفاوت این فیلم باعث شد تا مانی حقیقی، که همیشه علاقه‌مند به ساخت آثار متفاوت بود، دست به ساخت فیلمی مشابه به نام تفریق بزند. تفریق فیلمی پیچیده همراه با یک ایدۀ جذاب است که سعی بر نمایش مفهوم ابزورد به مخاطب دارد اما متأسفانه در پایان به‌خوبی به هدف خود نمی‌رسد. با ما در برای خواندن نقد فیلم تفریق همراه باشید.
خلاصۀ فیلم تفریق
فرزانه (با بازی ترانه علی‌دوستی) مربی رانندگی است و یک زندگی روزمره و معمولی را با همسرش، جلال (با بازی نوید محمدزاده) تجربه می‌کند اما زمانی که در خیابان مردی را می‌بیند که دقیقاً شبیه همسرش است، زندگی‌اش وارد مرحلۀ جدیدی می‌شود. در ادامه به نقد فیلم تفریق می‌پردازیم.
اتفاقی عجیب؛ روایتی سطحی!
داستان فیلم تفریق ساده و سریع آغاز می‌شود و روایت سرراست و مستقیمی دارد. کارگردان به‌خوبی یک ریتم منظم را در فیلمش گنجانده است و سرعت فیلم به‌جز یک یا دو قسمت، در حد ثابتی باقی می‌ماند و مخاطب را اذیت نمی‌کند. این ثابت ماندن ریتم و همراه کردن مخاطب با خود به فیلم‌نامه‌ی تفریق بازمی‌گردد. فیلم‌نامه این اثر در همراه کردن مخاطب با اتفاقات خود عملکرد مناسبی دارد، اما از سایر جهات دچار یکسری ضعف است. فیلم‌نامه‌نویس داستان خود را بدون اضافه‌گویی روی کاغذ می‌آورد اما در این کار زیاده‌روی می‌کند، به‌طوری از ذکر بسیاری از جزییات امتناع می‌کند!
درحقیقت می‌توان اندک بودن محتوای داستان فیلم جدید مانی حقیقی را اصلی‌ترین مشکل در نقد فیلم ایرانی تفریق حساب کرد. مانی حقیقی از همان ابتدای فیلم مخاطب را با داستانش همراه می‌کند، اما دیگر تلاشی برای منطقی نشان دادنش نمی‌کند؛ بنابراین مخاطب با یک نگاه ساده متوجه حفره‌های کوچک و بزرگ موجود در داستان فیلم می‌شود.
نویسنده یک موضوع جذاب را در ابتدای هر سکانس نمایش می‌دهد و مخاطب را مدام تشنه‌تر از قبل می‌کند، اما متأسفانه با نپرداختن درست به این موضوعات مخاطب را با انبوهی از اطلاعات اندک و سؤالاتی پاسخ نداده و اشباع‌شده تنها می‌گذارد و مخاطب مجبور است خودش به حدس و گمان بپردازد که این یک ضعف بزرگ در فیلم محسوب می‌شود!
یک شخصیت‌پردازی مختصر؛ اما غیرمفید!
در ادامۀ نقد فیلم به بررسی مهارت کارگردان در توسعۀ شخصیت‌های فیلم می‌پردازیم. نویسنده با ذهنی آگاه چند تیپ ساده را می‌سازد و برای هر شخصیت رفتار و دغدغه‌های متفاوتی را خلق می‌کند، اما در کنارش به‌همان‌اندازه تعداد بی‌شماری سؤال از ماهیت شخصیت‌ها و دغدغه‌هایشان برای مخاطب می‌سازد و در کمال تعجب به هیچ‌کدام پاسخ مشخصی نمی‌دهد!
در نقد فیلم تفریق باید بگوییم که این مشکل در یک‌سوم پایانی بدتر می‌شود. کاراکترها در این قسمت بیشتر درجا می‌زنند و به عبارت دیگر فیلم حقۀ دیگری در آستینش برای رو کردن به مخاطب را ندارد و فقط باید منتظر حادثۀ نهایی فیلم و قتل‌هایی که رخ می‌دهد باشد.
اگر مانی حقیقی این قسمت خسته‌کننده را با داستان جانبی دیگری جایگزین می‌کرد بهتر بود. او به‌راحتی می‌توانست کسی مثل پدر جلال را بیشتر وارد ماجرای اصلی کند. به‌طور مثال، زمانی که تمرکز فیلم از روی دو زوج برداشته شد، مانی حقیقی روی پدر جلال تمرکز می‌کرد و شخصیت او را بیشتر گسترش می‌داد؛ درنتیجه وقتی در پایان فیلم پدر جلال به حقیقت پشت‌پرده پی‌می‌برد، به شخصیت باور‌پذیرتری برای مخاطب تبدیل می‌شد.
اگر فیلم‌نامه این‌گونه به نگارش درمی‌آمد، شخصیت پدر برای مخاطب بهتر شناسانده می‌شد و در این قسمت شاهد کمبود محتوای فیلم نبودیم. نقد فیلم تفریق به این قسمت از فیلم امتیاز قابل‌قبولی نمی‌دهد.
بررسی ریشه‌های ابزورد در نقد فیلم تفریق
فیلم تفریق فارغ از هر ایرادی که دارد یک اثر ابزورد محسوب می‌شود و برای همین مستحق بررسی لایه‌ها و مفاهیم نهفتۀ ابزورد در درون خود است که در این قسمت از نقد و بررسی فیلم تفریق به آن پرداخته می‌شود.
واژۀ ابزورد در لغت به معنای پوچ‌گرایی است. زمانی که یک هنرمند در اثرش موارد عجیب‌وغریبی را نمایش می‌دهد که هیچ توضیح منطقی‌ای برایش وجود ندارد، از ابزورد استفاده کرده است. درواقع ابزورد نوعی بیان از پوچ و تخیلی بودن دنیای مادی پیرامون انسان‌هاست.
ابزورد موجود در فیلم تفریق به‌نوعی یک نقد سنگین بر زندگی زناشویی است. یک خانم با نام فرزانه که مدام نسبت‌به همسرش مشکوک است. فرزانه وقتی می‌فهمد یک نفر در این دنیا شبیه اوست، به درماندگی و استیصال می‌افتد. او با هر تلاشی که برای کنار آمدن با قضیه و اثباتش به دیگران انجام می‌دهد بیشتر دچار عجز و ناتوانی می‌شود تا این‌که سرانجام عملی را انجام می‌دهد که به خیال خود مشکلاتش را کامل حل می‌کند و آن پذیرفتن خود به‌جای همسر محسن با بازی نوید محمدزاده است.
او با حفظ همان شکاکیتی که به همسر سابقش یعنی جلال داشت، هنگامی که می‌فهمد محسن جلال را کشته است نه‌تنها از این عمل ناراحت نمی‌شود، بلکه با کمال حیرت از آن استقبال هم می‌کند. نکته‌ای که مثل یک تومور سرطانی در سرتاسر ذهن فرزانه گسترش پیدا می‌کند، انکارناپذیری حقیقت موجود است. او برای لو نرفتن قضیه نقش بیتا (همسر محسن) را ایفا می‌کند اما آیا او از وضعیت فعلی‌اش رضایت دارد؟ آیا می‌تواند هر صبح نقش مادر یک بچۀ دیگر را ایفا و او را راهی مدرسه کند درحالی‌که پدر بچۀ درون شکمش در شعله‌های ماشین آتش‌گرفته سوخت؟
از همه مهم‌تر، جایگاه فعلی فرزانه دقیقاً چه فرقی با جایگاه قبلی او دارد؟ او هم‌چنان یک زن توهمی و ناراحت است که از وضعیت فعلی‌اش احساس خوبی ندارد و هم‌چنان به مردی که در نقش همسر خود پذیرفته است اعتماد نمی‌کند. همۀ این اتفاقات، حوادث و قتل بیتا و جلال، تماماً پوچ و بی‌معنا هستند! محسن و فرزانه که با تقلای بسیار به‌دنبال دستیابی به نقطۀ پایان‌اند، هنگام رسیدن به آن خود را مجدداً در نقطۀ شروع می‌بینند.
همۀ این کشمکش‌ها و اعصاب‌خوردی‌هایی که این دو زوج نسبت‌به یکدیگر داشتند، به هیچ نتیجۀ درستی نمی‌رسد و وضعیت موجود همانی که بود باقی می‌ماند! مانی حقیقی با نقد این تقلا‌های بیهوده، مخاطب را دعوت به تسلیم دربرابر چنین پدیدۀ نادری و پذیرفتن آن می‌کند که نکتۀ مهم و اساسی در نقد فیلم تفریق محسوب می‌شود!
نقد بهترین فیلم‌ها و سریال‌ها در سایت اهل سینما
در این مقاله به نقد فیلم تفریق پرداختیم و خصوصیات مثبت و منفی آن را بازگو کردیم. فیلم تفریق یک فیلم ابزورد ـ معمایی با ایده‌ای منحصربه‌فرد و تازه است که مفاهیم نهفته‌ای را در دل خودش جای داده است و از فیلم خارجی دشمن برای نمایش داستانش الهام می‌گیرد که سرانجام بسیاری از پتانسیل‌هایش را به‌خاطر اشکالات گوناگون در شخصیت‌پردازی و منطق کلی داستان از دست می‌دهد.
برای خواندن نقد بهترین فیلم‌ها، سریال‌ها و انیمه‌های ایرانی و خارجی سایت اهل سینما را معرفی می‌کنیم؛ جایی که می‌توانید به مجموعۀ غنی و عظیمی از نقد و بررسی آثار روز دنیا دست پیدا کنید. ما تمام تلاشمان را برای نوشتن محتوایی با بالاترین کیفیت انجام می‌دهیم تا شما به شکلی کاملاً جدید با نکات مثبت و منفی نهفته در آثار بزرگ سینما آشنا شوید. برای دسترسی به مجلۀ هنری اهل سینما کافی است سری به آدرس www.fromcinema.com بزنید. ما منتظر حضور گرمتان هستیم.
ثبت دیدگاه